Xitay ziyaliylar " emgek bilen özgertish" tüzümini bikar qilish toghruluq ochuq xet yazdi

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

4- Dékabir xitayda "qanunni teshwiq qilish küni" élip bérildi. Emma buningdin bir nechche kün ilgirila, xitay xelq gézit we bashqa dölet igidarchiliqidiki teshwiqat, axbarat sahesi " qanun bilen idare qilish rohini jari qildurup, qanun bilen dölet bashqurushni ilgiri süreyli" dégen serlewhe astida her türlük teshwiqat herikitini bashliwetti.

Emgek bilen özgertish tüzümi asasiy qanun'gha xilap

Halbuki xitay özining qanun bilen bashqurush jehette qolgha keltürgen netijilirini hedep teshwiq qiliwatqan shu xildiki maqale ‏- obzorlar xitay hökümet igidarchiliqidiki "nopuzluq" gézit ‏- zhornallarning bash betliridin orun éliwatqan peytlerde, xitay hökümiti anche anglashni xalimaydighan bir parche xette otturigha qoyulghan mezmunlar xitayning dölet ichi we sirtidiki tor betliride bes-bes bilen munazire qozghidi. U bolsimu, 43 neper xitay akadémik alimlar, herqaysi aliy mekteplerdiki qanunshunaslar hemde adwokatlardin terkip tapqan xitay ziyaliylar, xitay dölet kabinéti qanun tüzüm ishxanisigha, xitayda hazir mewjut " emgek bilen özgertish" tüzümini bikar qilish toghruluq yazghan ochuq xettur.

Mezkur ochuq xet xitay döletlik ijtima'iy penler akadémiyisining akadémiki, qanun we iqtisadshunas maw yüshining yétekchilikide teyyarlan'ghan bolup, xette xitayda yürgüzülüwatqan emgek bilen özgertish tüzümining asasiy qanun'gha xilap ikenliki körsitilip, emgek bilen qayta terbiyilesh tüzümining alahide zaman we makan shara'itida meydan'gha kelgen tarixiy hasilat bolup, eger u dölet qurushning deslepki mezgilide jem'iyetning muqimliqini saqlashta ötkünchi xaraktérlik rol oynighan bolsa, undaqta "qanun bilen dölet bashqurush", " döletning kishilik hoquqni hörmetlesh we kapaletlik qilish" asasiy qanun'gha kirgüzülgen bügünki künde emeldin qaldurulushi kéreklikini tekitlep "yérim esirdin uzaq sozulghan emgek bilen qayta terbiyilesh tüzümi barghanche dewir éqimigha qarshi nersige aylinip qalghan bolup, döletni qanun bilen bashqurush qedimige éghir tosqunluq qilmaqta" dep körsitilgen.

"Emgek bilen qayta terbiyilesh" tüzümining sésiq nami pür ketken bir tüzüm

Bash shtabi amérika paytexti washin'gton'gha jaylashqan junggo informatsiye tetqiqat jem'iyitidiki tetqiqatchi tyen chilyaw xanim, xitayda uzundin buyan yürgüzülüp kéliwatqan "emgek bilen qayta terbiyilesh" tüzümining sésiq nami pürketken bir tüzüm ikenlikini hemde mezkur tuzumning uzundin buyan xelq'ara jem'iyitining qattiq tenqid qilishigha uchrap kelgenlikini körsitip, bu nöwet xitaydiki dangliq iqtisadshunas maw yüshining bashchiliqida, bashqa adwokat we qanunshunaslarning dölet kabintigha mundaq xetni yézishi melum menidin éytqanda xitay puqralar arisida özining qanuni hoquqini qoghdash éngining ösüwatqanliqidin dérek béridighanliqini körsetti.

U mundaq dédi: "hemmimizning xewiride bolghinidek, xitayda kishiler öz köz qarishini ochuq ‏- ashkara ipadileshke jür'et qilalmaydu. Mushu nuqtidin éytqanda, bu xetke birlikte imza qoyghuchilargha melum tehdit mewjut. Bu méni sel heyran qaldurdi. Emma bu jem'iyettiki normal puqralarning puqraliq hoquqi chüshenchisining yéqinqi yillardin buyan oyghan'ghanliqidin dérek béridighan bolup, bu bir ijabiy terep."

Fransiye agéntliqining mezkur xetke imza qoyghuchilardin biri bolghan béyjing uniwérsitétidiki qanun proféssori xé wéyfangning éytqanlirini neqil élip körsitishiche, u emgek bilen özgertish tüzümining 50 yillardin béri mewjut bolup turuwatqan bir sistéma bolup, buning xitayning qanun ‏- tuzum islahatigha éghir tosalghu ikenlikini körsetken we: " sot we zasédatillarning hökümisizla saqchilar we yaki kommunistik partiyining siyasiy rehberliri teripidin chiqirilidighan bundaq höküm xitay asasiy qanunigha ochuq xilaptur, dégen.

Uyghur élide "emgek bilen özgertish" özgertish emes weyran qilish tüsini alghan

Xitayning emgek bilen özgertish tüzümi Uyghur élidimu keng yürgüzüldi we hélihem keng kölemde we gheyriy shekilde dawam etmekte. Burun xitay türmiside yashliq baharining 10 yilini bihude ötküzüshke mejbur bolghan shewket eli ependi, xitayning özining jaza lagirlirigha "emgek bilen özgertish" dep chirayliq nam bergen bolsimu, emeliyette buning özgertish emes weyran qilish tüsini alghanliqini bildürdi.

Uning ashkarilishiche yene, emgek bilen özgertish meydanlirida jinayetchiler éghir emgekke sélinidighan bolup, wezipisini tügitelmigen mehbuslar éghir tayaqqa qalidiken.

Uyghur ilidiki xitayning türme sistémisi heqqide toxtalghan dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitétining re'isi alim séytofning qarishiche, Uyghur élide xitayning emgek bilen özgertish tüzümi hélihem mewjut bolup, bu tüzüm xitayning bashqa jaylirida özgersimu,Uyghur élide esli qiyapitini saqlap qalghan.

"Peqet isminila özgertti, emma bashqa tereplerde özgirish bolmidi"

Junggo informatsiye tetqiqat jem'iyitidiki tyen chilyaw xanim xitay xelq'ara jem'iyetning bésimi astida emgek bilen özgertish meydanlirini türme dep özgertip özini yoshurghan bolsimu, emma tüzümliride héchqandaq özgirishning bolmighanliqini körsitip "peqet isminila özgertti, emma bashqa tereplerde özgirish bolmidi" deydu.

U yene, xitayning emgek bilen özgertish lagirlirini sheklini özgertip saqlap qélishidiki seweblirini türmilerdiki mehbuslarni ishlitip érishidighan iqtisadi kirimni chetke qayrip qoyushqa bolmaydighanliqini, emma xitayning bu xil tüzümni özgertishni xalimaydighanliqidiki asasiy sewebning, mustebit hökümetning türmining öz xelqini qorqutushtiki wasite ikenlikini tekitlep mundaq dédi: "yene bir jehettin élip éytqanda, bu kishilerni qorqutushtiki bir qoral bolup, siz kommunistik partiye sizdin telep qilghan tüzümlerge boysunmisingiz yaki ulargha egeshmisingiz türmige kirisiz."

Bu xet shu sistémini weyran qilishqa yéterlik töhpe qoshti

Melum bolushiche, mezkur xetke imza qoyghanlar ichide, xitay dölet kabintida katip bolup ishligen yü méysün, xitay siyasiy qanun uniwérsitétidiki proféssor go shiyu we xelq uniwérsitétidiki proféssor jang ming qatarliqlar bar.

Bu nöwet xitay merkizi hökümiti dölet ishliri kabintigha yollan'ghan xetning qandaq özgirishlerni élip kélishi mumkinliki heqqide sorighan so'allirimizgha jawab bergen tyen chilyaw xanim her qandaq bir ishni qilishta nurghun jeryan kétidighanliqini, buning xuddi "tama-tama köl tolar" dégen'ge oxshash ish ikenlikini, bezi waqitlarda eng axirqi tamchining ejellik özgirish élip kélidighanliqini körsitip: "buni eng axirqi tamche dep qarimaymen, emma bu xet shu sistémini weyran qilishqa yéterlik töhpe qoshti. Menche bu hökümetke nisbeten bir agahlandurush signali" dédi we bu xetning kishilerning intayin nachar bir sistémigha nisbeten öz meydanini ipadileshtin qorqmaydighanliqining ipadisi ikenlikini qoshumche qildi. (Jüme)