Amérikining tenqidi toghra bolghachqa, xitay uni dölet ichide xelqtin yoshuruwatidu

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérika prézidénti jorj bush gérmaniyide échilidighan sana'etleshken 8 dölet bashliqliri yighinigha qatnishish sepiride, 6 ‏- ayning 5 ‏- küni pragada échilghan démokratiye yighinigha kélip söz qildi. Sözide Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetchisi rabiye xanimni teqdirligen idi.

Xitay hökümiti buninggha qarita 6 ‏- ayning 7 ‏- küni inkas qayturup 'bu junggoning ichki ishigha qopalliq bilen arilashqanliq' dep qattiq naraziliq bildürdi. Emma xitay hökümiti özining bu bayanatini dölet ichide élan qilmay xelqtin yoshurdi. Bu heqte, uzun yillardin buyan xitay kommunist partiyisining tarixini tetqiq qilip kéliwatqan, hazir teywende turuwatqan siyasiy mulahizichi lin bawxu'a ependi obzor élan qilip, amérikining tenqidi toghra bolghachqa, xitay özining bayanatini dölet ichide élan qilalmidi, dep körsetti.

Jorj bushning rabiye xanim bilen körüshkenlikini xelq'araliq mesililer nuqtisidin qarash kérek

‏ -Amérika prézidénti jorj bush bu qétim pragada siyasiy köz qarishi hökümet bilen oxshash bolmighan meshhur xelq'araliq erbablar bilen körüshti, buning ichide Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetchisi rabiye qadir alahide orunni igilidi.

Bu weqeni amérika-xitay munasiwiti jehettinla emes, belki xelq'araliq mesililer nuqtisidin qarash kérek- ‏ dep obzorini bashlaydu uzun yillardin buyan xitay kommunist partiyisining tarixini tetqiq qilip kéliwatqan siyasiy mulahizichi lin bawxu'a ependi. Uning bayan qilishiche, jorj bushning sana'etleshken 8 dölet yighinigha bérish sepiride chéxni tallap, belki , mushundaq bir peytni tallap rabiye xanim bilen körüshkenliki chongqur menini ipadileydu.

Chéx démokratiye arqiliq kommunizimdin qutulghan we özimu tinch halda ikkige parchilan'ghan xelq'araliq ülge

‏ - Chéx sowét ittipaqining kontrolluqidiki hamiy dölet idi,‏-‏ dep obzorini dawamlashturidu lin bawxu'a ependi, ‏-‏ sowét ittipaqi gumranliqqa yüzliniwatqanda, chéxta kommunizimgha qarshi démokratik inqilab partlidi.

Kommunizimni tinch özgertish bu dölette muweppeqiyet qazandi. Chéxoslowakiye dégen bu dölet démokratik döletke aylandi. Bu dölet özimu démokratiye arqiliq tinch halda bölünüp, ikki döletke aylandi. Bu dunyada peyda bolghan bir shanliq ülge, kishilik hoquqqa hörmet qilishning shanliq ülgisi!

Amérika prézidénti jorj bushning rabiye xanimni chéxta teqdirligenlikidin bérilgen bisharetning chongqur menisi, ‏-‏ dep mulahizisini dawamlashturidu lin bawxu'a ependi, ‏-‏-‏ her qandaq mesile tinch yol bilen hel qilinishi kérek, bir dölette yüz bériwatqan parchilinishimu, xuddi chéxoslawakiyidek tinch shekilde muweppeqiyet qazinishi kérek, dégendin ibaret.

Xitayda bölünüsh mesilisi mewjut mesile, u Uyghur mesilisila emes

‏-‏ Xitayning neziride rabiye xanim xitayni parchilighuchilarning wekili, bu bir mewjut mesile, emma, ‏-‏-‏- dep obzorini dawamlashturidu lin bawxu'a ependi, ‏-‏-‏ bu mesile xitayda Uyghurlarningla mesilisi emes, belki tibet, mongghul, teywen we bashqa milletlerningmu mesilisi.

Amérika prézidénti bushning sözi dunyagha, mustebitlik bilen démokratiyining bir-birige qarimu-qarshi ikenlikini, her bir dölet choqum xelqning kishilik hoquqigha hörmet qilishi lazimliqini körsetken idi. Shunglashqa xitay bundaq bir éniq signalgha qarshi chiqti.

Hazir pütün dunya xitay hökümitining qilghan wedisige emes , emeliy herikitige qarawatidu

‏-‏ Xitay hökümitining ichki ishimizgha qopalliq bilen arilashqanliq', dégen bayanati xitay kommunist partiyisining adetke aylan'ghan söz formisi, emma ‏-‏-‏- dep obzorini dawamlashturidu lin bawxu'a ependi, ‏-‏-‏ xitay hazir bundaq sözni yene éytqanda, kéler yili xitayda ötküzülidighan olimpik musabiqisini oylap kördimu? xitay özi olimpik musabiqisidin burun xitayda kishilik hoquqni yaxshilaydighanliqini, xelqning pikir -uchur erkinlikige yol qoyidighanliqini alliqachan dunyagha élan qilghan idi.

Hazir pütün dunya xitay hökümitining qilghan wedisige emes, emeliy herikitige qarawatidu. Emdi xitay hökümiti dölet ichide kommunist partiyining kontrolluqidin qutulushni arzu qilidighan milletlerni basturiwerse bolmaydu. Jorj bush xitaygha bergen signal mushundaq signal.

Amérika bu qétim xitayni tenqidlidi , dunyadiki bashqa döletlermu xitayni tenqidlishikérek

‏-‏ Amérika prézidénti jorj bushning sözige xitay hökümitining narazi bolghanliqi ‏-‏- xitayning özining dunyagha olimpik heqqide bergen wedisige xilap, ‏-‏ dep obzorini dawamlashturidu lin bawxu'a ependi, ‏-‏amérika bu qétim xitayni tenqidlidi, dunyadiki bashqa döletlermu xitayni tenqidlishi kérek.

Bundaq bir ortaq awaz xitayni toghra yolgha méngishqa mejburliyalishi mumkin. Xitay, xuddi bu qétimqidek, bashqa dölet bizning ichki ishimizgha qopalliq bilen arilashti, dégen gepni, özining néme dégenlikini, bashqa döletning néme dégenlikini öz xelqqe ashkarilishi kérek.

Xelqning uni perqlendürüsh qabiliyiti bar, her bir mesilide özining pikrini bayan qilish hoquqi bar. Amérikining tenqidi toghra bolghachqa, xitay kommunist hökümiti uni dölet ichide öz xelqighe élan qilalmaywatidu. (Weli)