Rus xelqining xitaylargha bolghan qarishi

• Ixtiyari muxbirimiz ekremning bu heqtiki melumati
• Download story audio

"Gérmaniye dolqunliri" radi'osi xitay prézidénti xu jintawning rusiye ziyariti munasiwiti bilen 3 – ayning 28 – küni rusiyining bir neper yiraq sherq muxbirini ziyaret qilip "russ xelqining xitaylargha bolghan qarishi qandaq" dégen témida söhbet élip barghan. Söhbet xatirisidin melumki, xitay – russ munasiwetliri alahide ijabiy teswirliniwatqan we 2007 – yili "xitay yili" dep békitilgen rusiyide emeliyette russ xelqi xitaylarni hich yaxshi körmeydiken hem xitaylardin ensireydiken.

Rusiye yiraq sherq muxbiri ruslarning xitaylardin bizar bolushidiki seweblerning yalghuz xitaylarning meynetliki, medeniyetsizliki, ach közlikila emes, belki bu xil yirginishlik tebi'etke ige bu milletning rusiyidiki sanining pewqul'adde köpiyip ketkenliki we ular peyda qiliwatqan jinayi hadisilerning russ xelqige qorqunch tuyghulirini shekillendüriwatqanlidin ibaret ikenlikini sherhiligen.

Rusiyining hemmila yéride xitay we xitay méli

Russ muxbiri bu heqte mundaq deydu: "bügün rusiyining hemmila yéride xitay sodigerlirini köreleysiz. Kiyim – kéchek, yémeklik, éléktrik üskünilerni sétiwatqan xitaylarni qedemde bir uchratqili bolidu. Bu xil saxta mallargha ruslar könüp ketti".

Derweqe, russ tupraqliri bügün xitaygha we xitayning saxta tawarlirigha toshup ketken. Turmush sewiyisi töwenlep ketken ruslar xitayning erzan bahaliq malliri bilen turmushini qamdaqshqa mejbur halgha kélip qalghan. Rusiye yiraq sherq muxbirining "gérmaniye dolqunliri" radi'osining ziyaritige bergen jawabida, 2005 – yili dékabir xéylongjangda yüz bergen ximiyiwi bulghunushning tesirige uchrighan ruslar we xitaylarning tügimes majraliridin sesken'gen ruslarning xitaylargha yirginch bilen qaraydighanliqi otturigha qoyulghan. Bu muxbir rus saqchilirining bergen melumatini neqil qilip, ruslarning xitaylardin endishe qilishining orni yoqliqini, xitaylar olturaqlashqan jaylarda gerche jinayet sadir qilish nisbiti köp bolsimu, bu majralarning da'im xitaylar bilen xitaylar otturisida yüz béridighanliqini, xitaylarning ruslar bilen biwaste toqunushqa pétinalmaydighanliqini tekitligen.

Rusiye yiraq sherq muxbiri öz sözide rusiye bilen xitayning her xil emeliy éhtiyajlar tüpeyli bügün inaq qoshna döletlerdin boliwatqan bolsimu, ikki hökümetning bu xil inaqliqining gherb medeniyitige ma'il ruslar bilen sherq békinmichilikige sahip xitaydin ibaret ikki milletning inaqliqigha tesir körsitelmeydighanliqi tilgha élin'ghan hemde russ medeniyiti bilen xitay medeniyiti otturisida asman – zimin perq barliqi, ruslar bilen xitaylarning pikir we turmush adetliridin héchqandaq ortaqliqni tapqili bolmaydighanliqi, ruslarning milletchilik héssiyatigha köre öz medeniyitini hemmidin üstün köridighanliqi tekitlinish bilen birge, ruslarning xitay medeniyitige héch qiziqmaydighanliqi eskertilgen.

Bügün rusiye we xitaydin ibaret ikki dölet otturisida 100 yildin buyanqi eng ijil munasiwet shekillen'gen bolsimu, emma russ milliti bilen xitay milliti otturisida tarixtikige oxshashla héchqandaq yéqinliq shekillenmigen.

Xitay – rus dostluqi

Russ muxbiri bu ikki millet otturisida ijil bir munasiwet shekillendürüshke éhtiyaj tughulsa, ikki dölet hökümitining uzun mezgil térishchanliq körsitishige toghra kélidighanliqini, nöwette bundaq bir tesewwurni tilgha alghili bolmaydighanliqini tekitligen. Uning éytishiche, gerche russ puqraliri anda – sanda xitay ashxanilirigha kirip tamaq yésimu, ashxanidin chiqqandin kéyin xitaylargha qarapmu qoymaydiken. Xitaylar bilen dost bolghan rusni körgili bolmaydiken.

Xitay re'isi xu jintawning rusiye ziyariti munasiwiti bilen gherb metbu'atliri siyasiy analizchilarning oxshash bolmighan köz qarashlirini élan qildi. Xitayning dunyadiki ikkinchi chong néfit import qilghuchi dölet bolushi we rusiyining ikkinchi chong néfit éksport qilghuchi dölet bolushi xitay – rusiye otturisidiki munasiwetning jan tomuri, dep teriplen'gen hemde xu jintawning rusiye ziyaritining asasi meqsiti xitayning künséri éghirlishiwatqan énérgiye qiyinchiliqini hel qilishtin ibaret, dep chüshendürülgen bolsimu, gherb siyasetchiliri ular arisidiki téximu muhim bir mesilining ikki dölet otturisida térrorizimgha qarshi ortaq sep qurushtin ibaret ikenlikini ilgiri sürmekte shundaqla xitay bilen rusiyining térrorizimgha qarshi turushining asasi meqsitining chéchiniye we sherqiy türkistan milliy bölgünchilirini chekleshtin ibaret ikenlikini tekitleshmekte. (Ekrem)