Xitayda junggoche dep atalghan siyasetlerning héchqaysi yaxshi siyaset emes

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitayda 'junggoche' dep atalghan siyasetlerning héchqaysi yaxshi siyaset emes, ‏- dep bayan qilidu xitay penler akadémiyisi iqtisad tetqiqat inistotining tetqiqatchisi li jzhning ependi amérikida chiqidighan 'yéngi esr zhurnili'da 5 ‏- ayning 14 ‏- küni élan qilghan tetqiqatida. Uning qarishiche, xitayda hazir dawamlishiwatqan 'junggoche' dep atalghan bimene shekil 16 xildin ashidu. 'Junggoche' dep atalghan bu xil siyasetlerning birqismi xitay kommunist partiyisi amalsiz qalghanliqtin otturigha qoyghan siyasetler, yene bir qisimi tamamen yolsizliq.

Xitaydiki yighinlar saqlan'ghan mesilini bayqash we hel qilish üchün emes, belki melum bir kishining iradisini xelqqe téngish üchün échilidu.

Xitayda yighin échish 'junggoche' dep atilidighan bimene shekillerning birinchisi, ‏-‏ dep bayan qilidu xitay penler akadémiyisi iqtisad tetqiqat inistotining tetqiqatchisi li jzhning ependi amérikida chiqidighan 'yéngi esr zhurnili'da élan qilghan tetqiqatida. Uning qarishiche, chet'ellerde saqliniwatqan mesililerni bayqash we uni hel qilish charisini tépish üchün yighin achidu.

Emma xitayda undaq emes, xitayda yighin échish mesilini bayqash we hel qilish charisini tépish üchün emes, belki melum bir kishining iradisini xelqqe mejburiy téngish üchün. Xitayda échilghan yighinlarda saqlan'ghan mesililer ashkarilanmaydu we bu heqte munazire qilinmaydu.

Belki alliburun kélishwalghan bir meqset heqqide teyyarlan'ghan 'doklat' oqulidu, yighin'gha qatnashqa ademlerni uninggha qol kötürgüzgendin kéyin, kommunist partiye gézitliri uni mesile otturigha qoyuldi, hel qilishning charisini hemme adem birdek maqullidi dep teshwiq qilidu.

Mawzédong dewride échilidighan yighinlarda qarimu-qarshi pikir bérishke yol qoyulmaytti. Déng shawping dewride bolsa yighinda mesile üstide 'munazire qilinmaydu' dep éniq belgilen'gen . Hazirmu shundaq.

Jang keyshi,mawzédong peqet mu'awinliqqila namzat körsitetti, hazirqi rehberler özini xelqning wekili dep élan qiliwéridu

Xitayda ötküzülidighan saylash yaki awaz qoyush dégen shekil yene birxil 'junggoche' shekil, uningda riqabet jeryani yoq, ‏- dep bayan qilidu xitay penler akadémiyisi iqtisad tetqiqat inistotining tetqiqatchisi li jzhning ependi amérikida chiqidighan 'yéngi esr zhurnili'da élan qilghan tetqiqatida.

Uning bayan qilishiche, xitayda élip bérilidighan saylamda xelq namzat körsitidighan yaki özini körsitidighan riqabet jeryani yoq yaki namsiz bélet tashlanmaydu. Bezide hetta peqet birla namzat körsitilidu. Jang keyshi dewride we mawzédong dewride peqet mu'awinliqqila namzat körsütiletti, hazirqi rehberler namzat körsütüshning ornigha, izar tartmastin özini özi xelqning wekili dep élan qiliwéridu, gerche uni xelq saylimighan bolsimu.

Kishilik hoquqning 'junggoche' tebiri nahayiti ghelite

Kishilik hoquqning 'junggoche' tebiri intayin ghelite, - dep bayan qilidu xitay penler akadémiyisi iqtisad tetqiqat inistotining tetqiqatchisi li jzhning ependi amérikida chiqidighan 'yéngi esr zhurnili'da élan qilghan tetqiqatida. Xelq'arada 'kishilik hoquq' dégenni herbir ademning özide bar hoquq, tughulghandila tengri ata qilghan hoquq, tajawuz qilishqa bolmaydighan muqeddes hoquq, siyasi hoquq, idiyiwi erkinlik hoquqi, erkin pikir bayan qilish hoquqi, zimin-mülük hoquqi, dep chüshendüridu we ijra qilidu. Lékin xitay emeldarliri 'kishilik hoquq ' dégen sözni anglisa, ghezeplinidu. Ular 'kishilik hoquq' dégen atalghugha 'junggoche' tebir bérip, uni 'yashash hoquqi' dep özgertiwaldi.

Ular hetta özini xoda ornigha qoyup 'biz xelqqe yashash hoquqi bérimiz' dewatidu. Emeliyette xitayda xeliqte kishilik hoquq yoq. Yer -zimin, tebi'i bayliq döletning, xelq héchnimige ige emes. Emeliyet shuki, xitay hökümiti hökümetke özining arzu -armanlirini ipadileydighan keng kölemlik ammiwiy heriketlernimu 1976 ‏- yili we 1989 ‏- yilida ikki qétim basturdi.

Adette bolsa hökümetke naraziliq ipadiligen ademni hetta ölümge höküm qilip turiwatidu. Kommunist partiye bay bolush bedilige namratliship hetta ewlatlirinimu oqutalmaywatqan xelq bilenmu ularning kari yoq. Hetta hökümetning doxtorxanilirida qan alghanda eydiz wirusi bilen yuqumlinip saqaymay öliwatqan xelq bilenmu kari yoq. Toralghuliri bulang-talang qilin'ghan xelq erz éytidighan jaymu yoq.

Mustebit tüzüm xitayda 'junggoche démokratiye' dep atilidu

Mustebit tüzüm xitayda 'junggoche démokratiye' dep atilidu, ‏-‏-‏- dep bayan qilidu xitay penler akadémiyisi iqtisad tetqiqat inistotining tetqiqatchisi li jzhning ependi amérikida chiqidighan 'yéngi esr zhurnili'da élan qilghan tetqiqatida.

U maqalisida yene xitayda xelqning yer - zimin hoquqi bolmasliq, pikir bayan qilish hoquqi bolmasliq, neshr qilish hoquqi bolmasliq, naraziliq bildürüsh hoquqi bolmasliq, erz bayan qilish hoquqi bolmasliq, xitay rehberliri hazir dawamlashturiwatqan mustebit tüzümni 'démokratik tüzüm' dep atiwélish, xitay rehberliri meyli xitayning bolsun yaki chet'ellerning bolsun, weten üchün hayatidin ayrilghan kishilerni hürmetlimeslik, kommunist partiye chirikler we baylar bilen birliship emgekchilerni menpe'etlerdin mehrum qaldurush qatarliq 16 xil 'junggoche' shekilni tenqit qilghan . (Weli)