Тибәт һәрикитиниң баянатчиси хитай тибәт сөһбити һәққидә тохталди(2)

• Мухбиримиз қанатниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

Тибәт аптоном районлуқ һөкүмитиниң рәиси чампа понтсок, 7‏- айниң 4‏- күни, тибәтликләр чиңхәй-тибәт төмүр йолиниң ичилишиға наразилиқ билдүриватқан бир пәйиттә бәргән баянатида, далай вәкиллири билән бейҗиң һөкүмити оттурисида елип берилған сөһбәтләрдә һечқандақ илгириләш болмиғанлиқини тәкитләп, далай лама йәнила хитайниң пүтүнлики вә бихәтәрлики үчүн тәһдит дәп, көрсәтти. Вәһаләнки далай ламаниң сүргүндики һөкүмитиниң баянатчиси труптен сампал икки тәрәп оттурисидики сөһбәтләрниң нәтиҗилик болғанлиқини һәмдә хитай һөкүмитиниң позитисийсидә зор өзгириш мәйданға кәлгәнлики билдүргән.

Тибәтниң бейҗиңпәрәс рәһбириниң юқиридики баянати немини ипадиләйду? бу мунасивәт билән, мухбиримиз қанат хәлқара тибәт һәрикитиниң баянатчиси кет сандарз билән сөһбәт өткүзди.

Һөрмәтлик кет сандарз ханим, өзиңизму ейтқандәк, хитай рәһбәрлири далай лама вәкиллири билән бейҗиң һөкүмити оттурисида елип берилған сөһбәтләр һәққидә һазирғичә иҗабий бир баянат бәрмигән. Лекин далай ламаниң вәкиллири икки тәрәп оттурисида елип бериливатқан сөһбәтләрдә илгириләш болғанлиқини тәкитләп кәлмәктә. Бу вәзийәт қачанғичә бундақ давамлишиду?

Кет сандарз ханим: гәрчә хитай рәһбәрлири далай лама билән бейҗиң һөкүмити оттурисда елип бериливатқан сөһбәт һәққидә һазирғичә иҗабий бир немә демигән болсиму, әмма бу сөһбәтниң давамлишишини тәләп қилмақта. Әгәр хитай дөләт рәиси ху җинтав икки тәрәп оттурисидики сөһбәтни халимиса, бу сөһбәт дәрһал тохтайду. Демәк хитай һөкүмитиниң мәқсиди далай лама вәкиллири билән болған сөһбәтни давамлаштуруштин ибарәт. Әлвәттә бу сөһбәтниң бир нәтиҗиси болуши керәк. Нурғун тибәтликләр һелиму бу сөһбәтләрниң нәтиҗә беридиғанлиқиға ишиниду.

Демәк, хитай һөкүмити икки тәрәп оттурисида елип берилған сөһбәтләрдә һечқандақ илгириләш йоқ десиму, тибәт тәрәп хитай билән диалог сияситини давамлаштуривирәмду?

Кет сандарз ханим: шундақ. Әгәр биз тибәт аптоном райониниң рәиси җампа понсокниң сөзини аңлисақ. У бу сөһбәтләрдә һечқандақ илгириләш болмиди дәватиду һәмдә бәзи тибәтликләрму бейҗиң һөкүмити билән елип берилған сөһбәтләрниң нәтиҗилик болмиғанлиқидин шикайәтчи. Әмма хитай һөкүмити билән елип бериливатқан сөһбәтләргә қатнишиватқан далай лама вәкиллири бу сүһбәтләрниң давамлишиши керәкликини тәкитлимәктә. Нурғунлиған тибәтләр, бу сөһбәтләрни, хитай һөкүмитигә тибәт хәлқиниң шикайәтлирини вә тәләплирини йәткүзүш үчүн муһим бир васитә дәп қарайду һәмдә бу йолниң тақилип қалмаслиқи керәкликини билдүрмәктә.

Сандарз ханим, тибәт аптоном районлуқ һөкүмитиниң рәиси чампа понтсок далай лама вәкллири билән бейҗиң һөкүмити оттурисида елип берилған сөһбәтләргә қатнишамду?

Кет сандарз ханим: яқ, понтсок бейҗиң һөкүмити билән далай лама вәкиллири оттурисида елип берилған сөһбәтләргә қатнашмайду. Сөһбәтләр далай лама вәкиллири билән хитай бирлик сәп башқармиси тәрипидин елип бериливатиду. Понтсок тибәт аптоном райониниң рәиси. Әмма тибәттики асаслиқ һоқуқму униң қолида әмәс. Асаслиқ һоқуқ хитай коммонистик партийисиниң тибәттики секритари җаң чиңлиниң қолида.

Йоқиридиму дәп өттуқ. Тибәтликләр арисида далай лама ниң хитайға қаратқан сияситигә қарши чиқиватқанларму аз әмәс. Сиз чә, далай ламаниң бу сияситигә қарши наразилиқ билдүрүватқанларниң, далай ламани бу сияситини өзгәртишкә мәҗбур қилидиған бир күчкә еришиши мумкинму?

Кет сандарз ханим: биз давамлиқ тибәт һәрикити ичидики бәзи гуруппиларниң болупму, тибәтниң хитайдин мустәқиллиқини тәләп қилидиған бәзи гуруппиларниң, хитай һөкүмити билән елип бериливатқан сөһбәтләрниң нәтиҗә бәрмигәнликидин үмидсизлинип, далай ламаниң хитайға қаратқан сияситигә наразилиқ билдүрүватқанлиқини аңлаватимиз. Гәрчә, бәзи тибәт гуруппилириниң болупму, тибәт яшлири далай лама ниң оттура йол дәп аталған хитайға қаратқан сияситигә қарши чиқиватқан болсиму, әмма уларниң һәммси далай ламаға бойсуниду. Далай ламаға ишиниду. Ахирқи қарарни далай лама бериши керәкликигә ишиниду. Чүнки далай лама тибәт ичидики һәмдә тибәт сиртидики тибәтликләрни бирләштүрүп турған бирдин ‏- бир диний вә сиясий рәһбәр.

Суал : әгәр далай лама вәкиллири билән хитай һөкүмити оттурисида елип берилған сөһбәтләрдин бир нәтиҗә чиқмисичу, у чағда далай ламаниң хитайға қаратқан сияситигә болған наразилиқ техиму күчәймәмду?

Кет сандарз ханим: шундақ. Миниңчиму әгәр сөһбәтләр нәтиҗилик болмиса, далай ламаниң хитайға қаратқан сияситигә болған наразилиқниң күчийиш хәвпи бар. Хитай һөкүмити билән сөһбәт елип бериватқан далай ламаниң вәкиллири бу хәвпни һәммидин көпрәк сизиватиду.

Көп рәһмәт сизгә, кет сандарз ханим.