Ху җинтав : " хитай мисли көрүлмигән риқабәткә дуч кәлди"

• Мухбиримиз шөһрәт һошурниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Хитай дөләт президенти ху җинтав, йеңи йил кечилики сөз қилип, хитайниң нөвәттә мисли көрүлмигән пурсәт вә мисли көрүлмигән риқабәткә дуч кәлгәнликини оттуриға қойған. Көзәткүчиләр, ху җинтавниң бу сөзини хитай коммунист партийиси дуч кәлгән демократик ислаһат тәлипидики йүксилишниң етирапи дәп қарашмақта.

" 30 Йиллиқ ислаһатта ху җинтавниң һечқандақ һәссиси йоқ "

Хитай коммунист һакимийити, ху җинтав башчилиқидики 4 ‏-әвладниң қолиға өткәндин кейин, хитай анализчилири, ху җинтавниң сиясий тәқдири һәққидә мундақ икки хил еһтималлиқни пәрәз қилған : бири сиясий түзүлмә ислаһати елип берип, хитайни демократийә йолиға селиш, бу арқилиқ, хитайниң йеқинқи йүз йиллиқ тарихидики мәшһур шәхскә айлиниш; йәнә бири болса, кона түзүмгә варислиқ қилип, коммунист һакимийәтни давамлаштуруш бу арқилиқ һалқилиқ басқучта, тарихий қарар берәлмигән, ярамсиз шәхсләр қатарида тарихқа йезилиш.

Мана бу сәвәбтин көзәткүчиләр, ху җинтавниң нутуқлирини диққәт билән көзитип кәлмәктә. Ху җинтав йеңи йил кечиликидики нутиқида, 30 йиллиқ ислаһат, хитай дөлити вә коммунист партийиси үчүн, тарихий әһмийәтлик бир зор вәқә дәп мәдһийилигән. Әмма, өктичи күчләр, бу ислаһат нәтиҗилириниң наһайити аз бир қисмини етирап қилиду вә буни хитай хәлқи үчүн қилинған хизмәт дәп әмәс, униң алдидики 30 йилда хитай хәлқиғә кәлтүргән зиянлирини қисмән толуқлаш дәп қарайду. Әгәр бу 30 йиллиқ ислаһатта бир нәтиҗә бар дейилсә, бу нәтиҗә, диң шявпиңға тәәллуқки ху җинтавниң һечқандақ һәссиси йоқ, пәхирлиниш һәққи йоқ дәп қарайду.

Ху җинтавниң кишилик характеридиму, йолға қоюватқан сияситидиму һечқандақ бир хаслиқ йәни өзгичилик йоқ, ху җинтавда бир хаслиқ бар дейилсә, бу хаслиқ нутуқлирида зит гәп қилиштур. Мана бу қараштики көзәткүчиләрдин, бейҗиңдики қанун мутәхәссиси җаң зухуа мундақ дәйду: " маркисизмда чиң туруш дегән гәп билән марксизмни тәрәққий қилдуруш дегән гәп уз ‏- ара зит. Җәмийәттә күндин ‏- күнгә мәсилиләр көпәйгәнсери, зиддийәтләр өткүрләшкәнсири һакимийәт бешидикиләрниң нутиқида сахта шуарлар, зит чақириқларму көпийип бариду."

Җаң зухуаниң бу йәрдә тәнқид қилғини, ху җинтавниң бейҗиңдики һәқиқәт җурнилида чиққан бир нутиқи үстидә болуп, мәзкур нутуқта, хитайниң маркисизм нәзирийисдә чиң туридиғанлиқи вә тәрәққий қилдуридиғанлиқи буниң билән тәң ислаһат вә ечиветиштә қәдимини тохтатмайдиғанлиқи билдүрүлгән.

"Маркисизмға есилип туруп ислаһат елип барғили болмайду"

Бу һәқтә, хитай анализчилардин чен земиң мундақ дәйду: " маркисизм - ленинизм, мавзедоң идийиси билән, әркинлик, демократийә, асасий қанун вә базар игилики нәзирийилири бир нуқтиға келәләйдиған нәзирийиләр әмәс ; буниң биридин тәлтөкүс ваз кәчмәй туруп иккинчи биригә йеқинлашқили болмайду."

Җаң зехуа йәнә, ху җинтавниң нутиқидики зитлиқларни хитай җәмийити вә коммунист партийисиниң ички қисмидики ихтилапниң сиртқа әкс етиши дәп көрситип мундақ дәйду:" хитай җәмийитидә болуватқандәк, хитай коммунист партийиси арисидиму ихтилаплар бар. Ху җинтав маркисизмда чиң туруш тәшәббуси арқилиқ, партийидики сол қанат күчләргә йәни марксизмни яқлиғучиларға ; тәрәққий қилдуруш тәшәббуси арқилиқ, оң қанат күчләргә йәни марксизмни инкар қилғучиларға яхшичақ болуватиду."

Ху җинтавниң йеңи йил кечиликидики сөзидә қилған мисли көрүлмигән пурсәт вә мисли көрүлмигән риқабәт дегән сөзини ху җинтавниң зитлиққа толған нәзәрийисиниң йәнә бир ипадиси дәп қариған хитай сиясий өктичилиридин йүән хуңбиң 17 ‏-қурултайдин кейин, хитай хәлқиниң ху җинтавдин тамамән үмидини үзгәнликини билдүриду.

Рабийә ханим:" тарихни қәһриманлар яритиду, әмма қәһриманни хәлқ яритиду "

Ху җинтавниң кишилики вә нутиқи һәққидики бу мулаһизиниң арқисида, тарихни қәһриманлар яритиду дегәндин ибарәт ғәрб тарих қариши мәвҗуттур. Бу қараш, тарихни әмгәкчи хәлқ яритиду дәп қарап кәлгән коммунизм дуняси билән ғәрб дунясиниң пикир саһәсидики пәрқләрдин бири болуп кәлгән.

Америка президенти җорҗ буш рабийә қадир ханимни қобул қилған чеғида, рабийә қадирға охшаш кишиләрниң таланти тарих яритиш қудритигә игә икәнликини билдүргән иди. Рабийә қадир ханим, тарихни қәһриманлар яритиду, әмма қәһриманни хәлқ яритиду" дәп қарайду. Шуңа у өзиниң сиясий һаятидики нәтиҗилирини хәлқниң һимайисидин айрип қаримайду. Рабийә қадир ханим юқириқидәк тарих қаришини баян қилғинида, аллаһниң ярдими билән дегән изаһатни қошуп ипадиләйду.

Ху җинтавни йеңи бир тарих яритишқа чақириш, хитай ичидики демократчиларниң йәнә бир хил һәрикәт шәкли. Мәлуматлардин қариғанда, 17 ‏- қурултайниң алди ‏- кәйнидә, ху җинтавға йүздин артуқ очуқ мәктуп йолланған. Булардин лявниң өлкилик хәлқ қурултийиниң вәкили, һазирға қәдәр һечқандақ аваричилиққа йолуқмиған. Профессор гу чуән йеник шәкилдә җазаға учриған. Бу әһвални көздә тутқан бир қисим мулаһизичиләр, ху җинтавға йәнила сияси ислаһат үмиди билән қарап кәлмәктә. (Шөһрәт һошур)