Xu jintaw : " xitay misli körülmigen riqabetke duch keldi"


2008.01.03

Xitay dölet prézidénti xu jintaw, yéngi yil kéchiliki söz qilip, xitayning nöwette misli körülmigen purset we misli körülmigen riqabetke duch kelgenlikini otturigha qoyghan. Közetküchiler, xu jintawning bu sözini xitay kommunist partiyisi duch kelgen démokratik islahat telipidiki yüksilishning étirapi dep qarashmaqta.

" 30 Yilliq islahatta xu jintawning héchqandaq hessisi yoq "

Xitay kommunist hakimiyiti, xu jintaw bashchiliqidiki 4 ‏-ewladning qoligha ötkendin kéyin, xitay analizchiliri, xu jintawning siyasiy teqdiri heqqide mundaq ikki xil éhtimalliqni perez qilghan : biri siyasiy tüzülme islahati élip bérip, xitayni démokratiye yoligha sélish, bu arqiliq, xitayning yéqinqi yüz yilliq tarixidiki meshhur shexske aylinish؛ yene biri bolsa, kona tüzümge warisliq qilip, kommunist hakimiyetni dawamlashturush bu arqiliq halqiliq basquchta, tarixiy qarar bérelmigen, yaramsiz shexsler qatarida tarixqa yézilish.

Mana bu sewebtin közetküchiler, xu jintawning nutuqlirini diqqet bilen közitip kelmekte. Xu jintaw yéngi yil kéchilikidiki nutiqida, 30 yilliq islahat, xitay döliti we kommunist partiyisi üchün, tarixiy ehmiyetlik bir zor weqe dep medhiyiligen. Emma, öktichi küchler, bu islahat netijilirining nahayiti az bir qismini étirap qilidu we buni xitay xelqi üchün qilin'ghan xizmet dep emes, uning aldidiki 30 yilda xitay xelqighe keltürgen ziyanlirini qismen toluqlash dep qaraydu. Eger bu 30 yilliq islahatta bir netije bar déyilse, bu netije, ding shyawpinggha te'elluqki xu jintawning héchqandaq hessisi yoq, pexirlinish heqqi yoq dep qaraydu.

Xu jintawning kishilik xaraktéridimu, yolgha qoyuwatqan siyasitidimu héchqandaq bir xasliq yeni özgichilik yoq, xu jintawda bir xasliq bar déyilse, bu xasliq nutuqlirida zit gep qilishtur. Mana bu qarashtiki közetküchilerdin, béyjingdiki qanun mutexessisi jang zuxu'a mundaq deydu: " markisizmda ching turush dégen gep bilen marksizmni tereqqiy qildurush dégen gep uz ‏- ara zit. Jem'iyette kündin ‏- kün'ge mesililer köpeygenséri, ziddiyetler ötkürleshkensiri hakimiyet béshidikilerning nutiqida saxta shu'arlar, zit chaqiriqlarmu köpiyip baridu."

Jang zuxu'aning bu yerde tenqid qilghini, xu jintawning béyjingdiki heqiqet jurnilida chiqqan bir nutiqi üstide bolup, mezkur nutuqta, xitayning markisizm neziriyisde ching turidighanliqi we tereqqiy qilduridighanliqi buning bilen teng islahat we échiwétishte qedimini toxtatmaydighanliqi bildürülgen.

"Markisizmgha ésilip turup islahat élip barghili bolmaydu"

Bu heqte, xitay analizchilardin chén zéming mundaq deydu: " markisizm - léninizm, mawzédong idiyisi bilen, erkinlik, démokratiye, asasiy qanun we bazar igiliki neziriyiliri bir nuqtigha kéleleydighan neziriyiler emes ؛ buning biridin teltöküs waz kechmey turup ikkinchi birige yéqinlashqili bolmaydu."

Jang zéxu'a yene, xu jintawning nutiqidiki zitliqlarni xitay jem'iyiti we kommunist partiyisining ichki qismidiki ixtilapning sirtqa eks étishi dep körsitip mundaq deydu:" xitay jem'iyitide boluwatqandek, xitay kommunist partiyisi arisidimu ixtilaplar bar. Xu jintaw markisizmda ching turush teshebbusi arqiliq, partiyidiki sol qanat küchlerge yeni marksizmni yaqlighuchilargha ؛ tereqqiy qildurush teshebbusi arqiliq, ong qanat küchlerge yeni marksizmni inkar qilghuchilargha yaxshichaq boluwatidu."

Xu jintawning yéngi yil kéchilikidiki sözide qilghan misli körülmigen purset we misli körülmigen riqabet dégen sözini xu jintawning zitliqqa tolghan nezeriyisining yene bir ipadisi dep qarighan xitay siyasiy öktichiliridin yü'en xungbing 17 ‏-qurultaydin kéyin, xitay xelqining xu jintawdin tamamen ümidini üzgenlikini bildüridu.

Rabiye xanim:" tarixni qehrimanlar yaritidu, emma qehrimanni xelq yaritidu "

Xu jintawning kishiliki we nutiqi heqqidiki bu mulahizining arqisida, tarixni qehrimanlar yaritidu dégendin ibaret gherb tarix qarishi mewjuttur. Bu qarash, tarixni emgekchi xelq yaritidu dep qarap kelgen kommunizm dunyasi bilen gherb dunyasining pikir sahesidiki perqlerdin biri bolup kelgen.

Amérika prézidénti jorj bush rabiye qadir xanimni qobul qilghan chéghida, rabiye qadirgha oxshash kishilerning talanti tarix yaritish qudritige ige ikenlikini bildürgen idi. Rabiye qadir xanim, tarixni qehrimanlar yaritidu, emma qehrimanni xelq yaritidu" dep qaraydu. Shunga u özining siyasiy hayatidiki netijilirini xelqning himayisidin ayrip qarimaydu. Rabiye qadir xanim yuqiriqidek tarix qarishini bayan qilghinida, allahning yardimi bilen dégen izahatni qoshup ipadileydu.

Xu jintawni yéngi bir tarix yaritishqa chaqirish, xitay ichidiki démokratchilarning yene bir xil heriket shekli. Melumatlardin qarighanda, 17 ‏- qurultayning aldi ‏- keynide, xu jintawgha yüzdin artuq ochuq mektup yollan'ghan. Bulardin lyawning ölkilik xelq qurultiyining wekili, hazirgha qeder héchqandaq awarichiliqqa yoluqmighan. Proféssor gu chu'en yénik shekilde jazagha uchrighan. Bu ehwalni közde tutqan bir qisim mulahizichiler, xu jintawgha yenila siyasi islahat ümidi bilen qarap kelmekte. (Shöhret hoshur)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.