Xitay - yaponiye otturisidiki jiddiylikni tinch hel qilish ikki dölet rehberlirining eqil - parasitige baghliq

Kéme weqesi keltürüp chiqarghan xitay - yaponiye munasiwitidiki jiddiylik 9‏ - ayning 19 ‏ - künidin bashlap téximu ulghaydi. Hazirqi xitay - yaponiye otturisidiki weziyet, xuddi1937‏ - yili we 1945 ‏ - yilidiki ikki qétimliq yaponiye - xitay urushini keltürüp chiqarghan weqege, yeni 1931‏ - yili 18‏ - séntebir yüz bergen "manjuriye weqesi" diki weziyetke oxshap qaldi.
Muxbirimiz weli
2010.09.20
Yapon-xitay-aral-talishish-toqunushi-Senkaku-arili-305 Süret, 2006 - yili 27 - öktebir, bir guruppa xitay aktipliri kéme bilen sénkaku ariligha bérip aralgha yéqinlashmaqchi bolghinida yapon armiyisi charlash paraxotliri teripidin tosup qélinghan körünüsh.
AFP Photo

Hazir bu mesilini hel qilishning özi, xitay bilen yaponiye rehberlirining eqil - parasitige bérilgen bir muhim purset, dep qaralmaqta.

Xitay bilen yaponiye otturisida jiddiylikning bashlinishi we dawami mundaq bolghan idi.

7‏ - Séntebir, xitayning bir béliqchi kémisi yaponiye "sénkaku" dep ataydighan bir aralgha kélip, yaponiyining déngiz mudapi'e charlash paraxotigha ikki qétim soqulghan. Yaponiye da'iriliri xitay kémisining kapitanini yaponiyining qanunni ijra qilish herikitige mudaxile qildi, dep qolgha aldi.

Shuningdin kéyin xitay, yaponiyining dölet qanunini ijra qilidighan bu herikitige diplomatiye arqiliq taqabil turush charisini qollandi. Deslepte, xitayning mu'awin tashqi ishlar ministiri yaponiyining xitayda turushluq bash elchisini keyni - keynidin bir nechche qétim chaqirtip kélip, xitay béliqchi kémisining kapitanini qolgha alghanliqigha qarita yaponiyige qattiq naraziliq bildürüp turdi.
 
8‏ - Séntebir, yaponiye déngiz mudapi'e etriti yene, yaponiyining iqtisadiy rayonigha bésip kirgen xitayning shindéyi 186 we féngrong 106 belgilik ikki béliqchi kémisini tosuwélip, ulardin jerimane élip qoyup berdi.

11 - Séntebir küni yaponiyidiki naxa rayonluq sot mehkimisi, xitay béliqchi kémisining kapitanini ‏19‏ - séntebir künigiche tutup turush heqqide buyruq chiqardi.

Shuningdin kéyin, teywen, xongkonglardimu bir qisim kishiler bu mesilige ariliship, 'aral qoghdighuchilar' dégen nam bilen otturigha chiqip, sénkaku arilining igilik hoquqi heqqide dawa qilip turdi.

18 - Séntebir küni xitayning béyjing, shangxey, shényang, chungching qatarliq chong sheherliride yaponiyige qarshi namayish yüz berdi. Xitaylar bundaq namayishni hetta chet'ellerdiki nyu - york qatarliq chong sheherlerdimu yaponiye elchixanilirining aldigha élip bardi. Bu namayishlarning hemmiside, xitaylar oxshashla 'dyawyüdaw arili xitayning zémini', 'yaponlar bu araldin chiqip ketsun' dep sho'ar towlidi.

19 - Séntebir küni, xitay diplomatiye wastisining derijisini örletti. Xitayning tashqi ishlar ministiri meydan'gha chiqip yaponiyige, xitay kémisining kapitanini shertsiz qoyup bérish lazim, eger bundaq qilmisa, kélip chiqqan hemme aqiwetke yaponiye terep jawabkar bolidu, dep dep bayanat élan qildi.

Yaponiyining buninggha qarita ipadiligen inkasi téximu qattiq boldi. Xitay kémisining kapitanini 19‏ - séntebirgiche tutup turush heqqide buyruq chiqarghan yaponiye sot mehkimisi yene, xitay kapitanini tutup turush waqtini 10 kün uzartish heqqide buyruq chiqardi.

Bügün yeni20 - séntebir yaponiye köchmenler idarisi yene, yaponiyining osaka shehiride turup qélish we menpe'etlerdin behrimen bolush hoquqigha érishiwalghan 53 neper xitayning layaqitini emeldin qaldurush heqqide chiqirilghan birinchi qétimliq qararini élan qildi.

Yaponiyining bash ministir derijilik xitay emeldari, teywen nesillik lyangfang xanim bügün bayanat élan qilip, yaponiye bilen xitay otturisida zémin mesilisi mewjut emes, chünki sénkaku arili yaponiyining zémini, dep jakarlidi.

Roytérs agéntliqi qarishiche, xitay yillardin buyan yaponiyini 'bir junggo dégen siyaset' ke teltöküs boy sundurush üchün؛ shimali koriyining yadro qoral yasash mesilisini, xitay yétekchilik qilidighan alte terep söhbiti arqiliq hel qilishqa maqul keltürüsh üchün؛ sherqiy déngizda néfit burghilashta, xitayni asas qilishqa razi bolidighan qilish üchün heriket qilip kéliwatidu. Xitay bu meqsitini hazirqi jiddiy weziyette téximu éniq ashkarilimaqta.

 Kommunist xitayni yaqlaydighan 'dowéy agéntliqi' bügün élan qilghan obzorida, hazirqi xitay - yaponiye otturisidiki weziyet, xuddi 1931‏ - yili 18‏ - séntebir küni yüz bergen manjuriye weqesidiki weziyetke oxshap qaldi. Bu weqe 1937‏ - yilidiki we 1945 - yilidiki ikki qétimliq yaponiye - xitay urushini keltürüp chiqarghan idi. Hazirqi bu weziyet, bashqiche qilip éytqanda, yene birxil xitay - yaponiye urushi dep teswirlidi.

Sin'gapor uchur wasitiliri bügünki obzorlirida, xitay - yaponiye otturisidiki hazir bu jiddiylikni tinch hel qilishning özi, xitay bilen yaponiye rehberlirining eqil - parasitige bérilgen bir muhim purset dep bayan qildi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

 
Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.