"Üchte ayrilalmasliq" milletler ittipaqliqi terbiyisi Uyghur élide yene qaytilanmaqta
2004.09.24
Uyghur élidiki bezi Uyghurlarning radi'omizgha yetküzgen inkasliridin melumki, nöwette xitay hökümiti Uyghur élining sheher yéziliri, zawud ,kan , karxana, mektep qatarliq her qaysi orunlarda , her millet xelqige " üchte ayrilalmasliq" teshwéqatini kücheytken bolup , bu munasiwet bilen Uyghur élide siyasi üginish dolquni yene bashlan'ghan .
Xitay kommunist partiye hökümiti ilgiri Uyghur élide , " xitaylar az sanliq milletlerdin ayrilalmaydu, az sanliq milletler xitaylardin ayrilalmaydu" digen neziryini terghip qilghan , kéyin uning mezmunigha " az sanliq milletler öz- ara ayrilalmasliq" neziriyisini qoshup "üchte ayrilalmasliq" neziriyisini , milletler ittipaqliq terbiyisining muhim mezmuni süpitide teshwéq qilip kelmekte .
Uyghur élige qaratqan télifon ziyaretlirimizdin ashkarlinishiche, xitayning " üchte ayrilalmasliq" neziriyisi nöwette Uyghur élide mektep yéshidiki balilardin tartip yashan'ghanlarghiche hemme yada bilidighan bir neziriye bolsimu emma , xitay milliti bilen Uyghur élidiki yerlik milletler arisidiki emiliy munasiwet bu neziriye bilen ziddiyetlik bolmaqta iken .
Bu heqte qeshqerning melum yézisidin bir Uyghur déhqan bilen söhbetleshtuq:
"Üchte ayrilalmasliq"neziriyisige Uyghur élidiki xitaylar qandaq qaraydu, buninggha qeshqer shehridiki xitay hökümet orginining bir xadimi özining qarashlirini éytti.
U " hazirqi mezgilde del shuni üginiwatimiz ,hazir üchte ayrilalmasliq boldi. Az sanliq millet rayoni bolghandin kéyin , bir- biridin ayrilalmaydu , ügenmisek bolmaydu, mnilletler ittipaqliqini yaxshilimisaq tereqqi qilalmaymiz " didi.
Biz uningdin eger bu xil idiyini ügenmigende milletler ittipaq ötelmemdu ? dep soriduq .
U "milletler ittipaq ,lékin buning bilen téximu yaxshi ittipaq bolidu-de, biz az sanliq milletlerning turmush adetlirige hörmet qilimiz , toylarda, bayramlarda bir -birimizni yoqlaymiz . Bezi Uyghurlarda qalaq idiyiler bar , ulargha idiye jehette terbiye qilmisaq bolmaydu , bölgünchilik qilidighanlar az sandikiler, köp sandikiler ittipaq ötimiz ."Didi.
U bizning " Uyghur qatarliq milletler bilen xitaylar arisida ziddiyet hasil bolushtiki sewep nime ?" digen so'alimizgha :
" Burun biz hemmimizkulidin köchüp kelgen bolghandin kéyin yerliklerning pikri jiq idi . Mesilen méning ata anammu shinjang chigra rayonlarni échish üchün kelgen . Hazir barghanche yaxshi bop ketti . Her yili qishta milletler ittipaqliqidin imtihan bérimiz ."Didi.
Bu xitay xadimdin yene " undaqta az sanliq milletler özlirining arisidimu ziddiyet barmu ?" dep soriduq .
U " yaq ular bek ittipaq , yaxshi ötishidu ." Dep jawap berdi.
Axirida u bizning " sizningche milletlerning öz ara ittipaq ötüshide qaysi amilni hemmidin muhim dep qaraysiz ?"digen so'alimizgha jawaben ,
" Méningche öz ara til üginish , ularning turmush adetlirige hörmet qilish hemmidin muhim" didi.
Xitay hökimitining Uyghur élide "üchte ayrilalmasliq" neziriyisini her bir siyasiy üginishi dolqunida qayta - qayta teshwéq qilishi , köp sandiki Uyghurlarda bizarliq peyda qilghan bolup , bu heqte biz chet'elge yéqinda köchüp chiqqan bir Uyghur oqutquchi bilen söhbette bolduq :