Хитай - қазақистан һәрбий манивери 2 - басқучиға кирди
2006.08.25
Хитай билән қазақистанниң алма-ата вә ғулҗида елип бериватқан 3 күнлүк терроризмға қарши һәрбий маневири җүмә күндин башлап 2 - басқучқа кирди. Пәйшәнбә күни башланған маневирниң биринчи басқучи қазақистанниң алма-ата районида елип берилған вә 26 - авғуст күни ахирлишидиған маневирниң 2 - басқучи уйғур аптоном райониниң ғулҗа шәһири йеңияр йезисида давамлиқ қилмақта.
Хитай даирилириниң әскәртишичә бу қетимқи маневир шаңхәй гуруһиниң бу йил 6 - айда чақирилған али дәриҗиликләр йиғини җәрянида қазақистан вә хитай рәһбәрлириниң алған қарари бойичә елип берилған. Лекин һәр иккила тәрәп маневирниң тәпсили деталлирини елан қилишни рәт қилмақта. Шинхуа ахбарат агентлиқи маневирға хитай тәрәптин "ениқ болмиған санда" әдлийә вә бихәтәрлик қисимлириниң қатнишидиғанлиқини билдүрди.
"Терроризм" ға қарши турушни мәқсәт қилған
Җоңгода терорчи вә бөлгүнчи, дәп җазаланған бу кишиләрниң җинайәтчи икәнликини испатлайдиған һечқандақ пакитни көрүп йетәлмидуқ.
Маневирға қазақистан тәрәптин дөләт бихәтәрлик комитетиниң бир муавин рәиси қоманданлиқ қиливатқан болсиму, лекин қазақистан дөләт бихәтәрлик комитетиниң баянатчиси ислам досмайилоғли, әркин явропа радиосиға "һазирчә маневир тоғрисида йетәрлик учурум йоқ," дәйду. Йеңиярдики йәрлик пуқраларниң ашкарилишичә, хитайлар маневир җәрянида броневик вә тик учарларни ишләткән.
Хитай билән қазақистан совет иттипақи дәвридә бир - биригә қарши дүшмән күчләр болсиму, лекин һазир шаңхәй гуруһиниң күнлики астида өзлирини терроризм, диний әсәбийлик вә бөлгүнчиликни өз ичигә алған аталмиш "3 хил күчләр" ниң тәһдитигә қарши ортақ мәнпәәткә игә дөләтләр, дәп қаримақта. Қазақистан истратегийә тәтқиқат институтиниң юқири дәриҗилик анализчиси константин сиройеҗкин, маневирни "зәһәрлик чекимлик әткәсчилики, көчмәнләр, диний вә сияси әсәбиликни өз ичигә алған бир қатар тәһдитләрни нишан қилған терроризмға қарши маневир," дәйду.
Һәр иккила тәрәп маневир терроризмға қарши турушни мәқсәт қилған, дәп җакарлиған болсиму, лекин хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлири маневирға гуман билән қаримақта. Хәлқара кәчүрүм тәшкилатидики коринна барбара - франшис, "әмилийәттә биз җуңгода һечқандақ террорлуқ вәқәлири йүз бәрмигәнликини билимиз. Җоңго һөкүмитиму йеқинқи бир қанчә йилдин бери һечқандақ террорлуқ вәқәлири йүз бәрмигәнликини билдүрмәктә," дәйду.
Маневирниң мәқсиди "чегриниң икки яқисидики уйғурларни қорқутуш"
Дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшат болса маневирниң мәқсиди "чигриниң икки яқисидики уйғурларни қорқутуш," деди. Хәлқара кәчүрүм тәшкилатидики мәйси вейчердин, җоңго һөкүмити уйғурларни террорчи, дәп әйиблигән болсиму, лекин буни испатлайдиған пакит йоқлиқини билдүрди. У, " җоңгода терорчи вә бөлгүнчи, дәп җазаланған бу кишиләрниң җинайәтчи икәнликини испатлайдиған һечқандақ пакитни көрүп йетәлмидуқ," дәйду. Йеңиярда елип бериливатқан маневирға хитай тәрәптин җамаәт хәвпсизлик министирликиниң муавин министири мең хоңвей қоманданлиқ қилған.
Шинхуа ахбарат агентлиқиниң әскәртишичә, "тәңритағ - бир 2006 " дәп нам берилгән маневирға хитайниң шинҗаң җамаәт хәвпсизлик чегра мудапиә баш әтрити вә "шинҗаң" терроризмға қарши алаһидә разветка әтрити қатнашмақта. Қазақистан ички ишлар министирлики маневирға қазақистан чегра мудапиә қисимлириниң қатнишиватқанлиқини билдүрди. Қазақистан даирилириниң илгири сүрүшичә, тәрәпләр маневирда маслишиш, гөрүгә тутулғанларни қутқузуш, терорчиларни қоралсизландуруш мәшиқи елип бармақтикән.
Хитай қазақистан мунасивити йеқинлишивалиду
Маневир елип бериливатқан йеңияр йезисидики һелиқи деһқан маневирдин бесим һис қилмиған билдүрди. Бәзи көзәткүчиләрниң қаришичә, бу маневир қазақистанниң мәнпәәтидин көпрәк җуңгониң райондики мәнпәәтини әкс әттүрмәктә. Һавай шататиниң асия - тинч окян тәтқиқат мәркизидики илизабет дәйвис ханимниң қаришичә, бу маневир хитай - қазақистан мунасивитиниң йеқинлишиватқанлиқини көрситиду. Болупму тәрәпләрниң терроризмға қарши туруш саһәсидики һәмкарлиқи күчәймәктә. У, шаңхәй гуруһиниң күнлики астида терроризмға қарши маневир елип бериш адәттики иш болуп қалғанлиқини билдүрди.
Америкидики җоңго истратегийә тәтқиқат орниниң мутәхәссиси лю шавҗуниң әскәртишичә, җуңгониң оттура асия сиясити төвәндики 3 нуқтини чиқиш қилған. Мухбиримизға "җоңго аз санлиқ милләтләр райони әтрапида мәвҗут бөлгүнчилик хаишлириға қарши мудапиә тәдбирлирини алмақчи," дәп тәкитлигән лю шавҗу, " җуңгониң нефит йетишмәслик мәсилиси болупму енергийә еһтияҗи, ғәрбни ечиш вә оттура асияға йүзлиниш бу җуңгониң келәчәктики нефит еһтияҗини қамдайдиған асаси йол. Үчүнчи, бу җуңгониң йәр шари истратегийиси билән мунасивәтлик болуп, җоңго шаңхәй гуруһини қоллинип ғәрбтин келидиған бесимни йәңгилләтмәкчи," дәйду.
Җоңго 2002 - йили қирғизистан билән икки дөләт чигра яқисидики районларда терроризмға қарши бирләшмә һәрбий маневир өткүзгән. Шаңхәй гуруһидики дөләтләрниң 2003 - йили 8 - айда өткүзгән бирләшмә һәрбий маневири ғулҗида елип берилған иди. Бу қетим терроризмға қарши бирләшмә һәрбий маневирниң 1997 - йили 2 - айда хитай - уйғур тоқунуши йүз бәргән ғулҗида 2 - қетим өткүзүлүши болуп һесаблиниду. (Әркин)
Мунасивәтлик мақалилар
- "Германийә авази" да: "уйғурлар террорист әмәс!"
- Қазақистан билән хитай терроризимға қарши бирләшмә һәрбий маневир өткүзмәкчи
- Ким тррорист?
- Хитай уйғурларни америкиға қарши қолланмақчи
- Хитай зәһәрлик чекимликни баһанә қилип туруп, уйғурларға зәрбә беришни күчәйтмәктә
- Қәһриман ғоҗамбәрди хитай даирилириниң өзини зәһәрлик чекимлик содисиға арилишиш билән әйиблигәнликигә инкас қайтурди
- Рабийә қадир ханим хитайниң шәрқий түркистан исламий һәркити һәққидики сөзлири һәққидә тохталди
- Д у қ: уйғур "террорчилири" пакистандики хитай әлчилирини гөрөгә алмақчи болғанлиқи ойдурма
- Шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати хәлқара кишилик һоқуқ өлчимигә һөрмәт қилиши керәк
- Хитай- русийә бирләшмә һәрбий маневири кимгә қаритилди?
- Хитай уйғур елидә 100 күнлүк зәрбә бериш һәрикитини елип бармақта