Xitay - qazaqistan herbiy maniwéri 2 - basquchigha kirdi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Xitay bilen qazaqistanning alma-ata we ghuljida élip bériwatqan 3 künlük térrorizmgha qarshi herbiy manéwiri jüme kündin bashlap 2 - basquchqa kirdi. Peyshenbe küni bashlan'ghan manéwirning birinchi basquchi qazaqistanning alma-ata rayonida élip bérilghan we 26 - awghust küni axirlishidighan manéwirning 2 - basquchi Uyghur aptonom rayonining ghulja shehiri yéngiyar yézisida dawamliq qilmaqta.

Xitay da'irilirining eskertishiche bu qétimqi manéwir shangxey guruhining bu yil 6 - ayda chaqirilghan ali derijilikler yighini jeryanida qazaqistan we xitay rehberlirining alghan qarari boyiche élip bérilghan. Lékin her ikkila terep manéwirning tepsili détallirini élan qilishni ret qilmaqta. Shinxu'a axbarat agéntliqi manéwirgha xitay tereptin "éniq bolmighan sanda" edliye we bixeterlik qisimlirining qatnishidighanliqini bildürdi.

"Térrorizm" gha qarshi turushni meqset qilghan

Jonggoda térorchi we bölgünchi, dep jazalan'ghan bu kishilerning jinayetchi ikenlikini ispatlaydighan héchqandaq pakitni körüp yételmiduq.

Manéwirgha qazaqistan tereptin dölet bixeterlik komitétining bir mu'awin re'isi qomandanliq qiliwatqan bolsimu, lékin qazaqistan dölet bixeterlik komitétining bayanatchisi islam dosmayil'oghli, erkin yawropa radi'osigha "hazirche manéwir toghrisida yéterlik uchurum yoq," deydu. Yéngiyardiki yerlik puqralarning ashkarilishiche, xitaylar manéwir jeryanida bronéwik we tik ucharlarni ishletken.

Xitay bilen qazaqistan sowét ittipaqi dewride bir - birige qarshi düshmen küchler bolsimu, lékin hazir shangxey guruhining künliki astida özlirini térrorizm, diniy esebiylik we bölgünchilikni öz ichige alghan atalmish "3 xil küchler" ning tehditige qarshi ortaq menpe'etke ige döletler, dep qarimaqta. Qazaqistan istratégiye tetqiqat institutining yuqiri derijilik analizchisi konstantin siroyéjkin, manéwirni "zeherlik chékimlik etkeschiliki, köchmenler, diniy we siyasi esebilikni öz ichige alghan bir qatar tehditlerni nishan qilghan térrorizmgha qarshi manéwir," deydu.

Her ikkila terep manéwir térrorizmgha qarshi turushni meqset qilghan, dep jakarlighan bolsimu, lékin xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri manéwirgha guman bilen qarimaqta. Xelq'ara kechürüm teshkilatidiki korinna barbara - franshis, "emiliyette biz junggoda héchqandaq térrorluq weqeliri yüz bermigenlikini bilimiz. Jonggo hökümitimu yéqinqi bir qanche yildin béri héchqandaq térrorluq weqeliri yüz bermigenlikini bildürmekte," deydu.

Manéwirning meqsidi "chégrining ikki yaqisidiki Uyghurlarni qorqutush"

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat bolsa manéwirning meqsidi "chigrining ikki yaqisidiki Uyghurlarni qorqutush," dédi. Xelq'ara kechürüm teshkilatidiki meysi wéychérdin, jonggo hökümiti Uyghurlarni térrorchi, dep eyibligen bolsimu, lékin buni ispatlaydighan pakit yoqliqini bildürdi. U, " jonggoda térorchi we bölgünchi, dep jazalan'ghan bu kishilerning jinayetchi ikenlikini ispatlaydighan héchqandaq pakitni körüp yételmiduq," deydu. Yéngiyarda élip bériliwatqan manéwirgha xitay tereptin jama'et xewpsizlik ministirlikining mu'awin ministiri méng xongwéy qomandanliq qilghan.

Shinxu'a axbarat agéntliqining eskertishiche, "tengritagh - bir 2006 ‏" dep nam bérilgen manéwirgha xitayning shinjang jama'et xewpsizlik chégra mudapi'e bash etriti we "shinjang" térrorizmgha qarshi alahide razwétka etriti qatnashmaqta. Qazaqistan ichki ishlar ministirliki manéwirgha qazaqistan chégra mudapi'e qisimlirining qatnishiwatqanliqini bildürdi. Qazaqistan da'irilirining ilgiri sürüshiche, terepler manéwirda maslishish, görüge tutulghanlarni qutquzush, térorchilarni qoralsizlandurush meshiqi élip barmaqtiken.

Xitay qazaqistan munasiwiti yéqinlishiwalidu

Manéwir élip bériliwatqan yéngiyar yézisidiki héliqi déhqan manéwirdin bésim his qilmighan bildürdi. Bezi közetküchilerning qarishiche, bu manéwir qazaqistanning menpe'etidin köprek junggoning rayondiki menpe'etini eks ettürmekte. Haway shatatining asiya - tinch okyan tetqiqat merkizidiki ilizabét deywis xanimning qarishiche, bu manéwir xitay - qazaqistan munasiwitining yéqinlishiwatqanliqini körsitidu. Bolupmu tereplerning térrorizmgha qarshi turush sahesidiki hemkarliqi kücheymekte. U, shangxey guruhining künliki astida térrorizmgha qarshi manéwir élip bérish adettiki ish bolup qalghanliqini bildürdi.

Amérikidiki jonggo istratégiye tetqiqat ornining mutexessisi lyu shawjuning eskertishiche, junggoning ottura asiya siyasiti töwendiki 3 nuqtini chiqish qilghan. Muxbirimizgha "jonggo az sanliq milletler rayoni etrapida mewjut bölgünchilik xa'ishlirigha qarshi mudapi'e tedbirlirini almaqchi," dep tekitligen lyu shawju, " junggoning néfit yétishmeslik mesilisi bolupmu énérgiye éhtiyaji, gherbni échish we ottura asiyagha yüzlinish bu junggoning kélechektiki néfit éhtiyajini qamdaydighan asasi yol. Üchünchi, bu junggoning yer shari istratégiyisi bilen munasiwetlik bolup, jonggo shangxey guruhini qollinip gherbtin kélidighan bésimni yenggilletmekchi," deydu.

Jonggo 2002 - yili qirghizistan bilen ikki dölet chigra yaqisidiki rayonlarda térrorizmgha qarshi birleshme herbiy manéwir ötküzgen. Shangxey guruhidiki döletlerning 2003 - yili 8 - ayda ötküzgen birleshme herbiy manéwiri ghuljida élip bérilghan idi. Bu qétim térrorizmgha qarshi birleshme herbiy manéwirning 1997 - yili 2 - ayda xitay - Uyghur toqunushi yüz bergen ghuljida 2 - qétim ötküzülüshi bolup hésablinidu. (Erkin)