Kériye we chira nahiyiliride qattiq yer tewridi

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Yer tewrigen orunning xeritidiki orni. RFA Photo

Uyghur élige da'ir uchur menbeliridin melum bolushiche, baharning birinchi küni yeni 21 - mart seher waqti töt yérim etrapida, xotenning kériye we chira nahiyilirini merkez qilip 7.3 Bal yer tewrigen. Yene bir qanche sa'ettin kéyinmu 14 qétim qalduq yer tewresh körülgen. Igilishimizge qarighanda yer tewreshning tesiri bir qeder éghir bolghan rayonlar chet yaqa yéza yaki taghliq kentler bolghachqa, yer tewreshtin kélip chiqqan apet, hemde ammining ehwalini igileshmu bir qeder müshkül bolmaqta.

7.3 Bal yer tewrigendin bashqa 14 qétim qalduq yer tewridi

Xitay döletlik yer tewreshni közitish idarisi we Uyghur aptonom rayonluq yer tewreshni közitish idarilirining élan qilishiche, 3 - ayning 21 - küni yeni noruz bayrimining birinchi küni seher töttin 33 minut ötkende xotenning kériye nahiyisi bilen chira nahiyisi chégrisida 7.3 Bal yer tewrigendin kéyin sa'et sekkizge qeder yene 6 bal etrapida 14 qétim qalduq yer tewresh haliti körülgen bolup, adette qalduq yer tewresh küchlük yer tewreshtin kéyin normal körülidighan ajizlash basquchi iken. Xotende yüz bergen bu qétimliq yer tewresh hadisisi chet'el axbaratliriningmu diqqitini taratti. En'giliye b b s radi'o téléwiziyisining xewiride körsitishiche amérika yer tewreshni közitish organliri bügün seher xotende yüz bergen yer tewreshning 7.2 Balgha yetkenlikini hésablap chiqqan.

Yer tewresh mutexessisliri adette 7.3Bal qattiq yer tewreshning xéli zor apet peyda qilidighanliqini otturgha qoymaqta.

Apetning emeliy ehwali hazirghiche melum emes

Biz bu yer tewreshning keltürüp chiqarghan ziyanliri hemde yer tewresh rayonidiki ammining ehwalini igilesh üchün kiriye nahiyilik hökümet ishxanisigha téléfon qilduq. Bir xitay kadir yer tewreshning kériye we chira nahiyisining alaqe uchur wastiliri ulanmighan qatnash qolaysiz bolghan taghliq kentlerde yüz bergenlikini shu seweblik hazirghiche apet ehwalidin éniq istatistikiliq melumat élinmighanliqini bildürdi.

Xitay kadir yene "kériye we chira nahiyiliride yer tewresh apitige uchrighan taghliq kentlerde olturaqlashqanlar hemmisi Uyghurlar" dep bildürdi.

Biz uningdin yer tewreshtin aldin xewerlen'gen xewerlenmigenlikini sorighinimizda u "bizning nahiyide yer tewreshni közitish idarisi yoq, xoten wilayitidinmu xewer kelmigen" dédi. We nöwette yuqiri derijilik organlardin kadirlarning yétip kélip yighin échish aldida turghanliqini bildürüp ziyaritimizge xatime berdi.

Seherde silkin'gen amma teshwishte

Biz yene yer tewresh yüz bergen kériye nahiyisidiki ammidin ehwal igileshke tirishtuq : yer tewreshning tesiri bir qeder küchlük bolghan kériyening jenubigha jaylashqan atchan yézisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir ottora mektep oqughuchisi, yer tewreshte siniplarning tamlirigha dez ketkechke mekteptin ders toxtatqanliqini bildürdi.

Biz ammidin igiligen uchurlargha asasen yer tewreshning tesiri éghir bolghan taghliq kentlerdin lushtagh kenti, tulu kentlirige téléfon qilip körgen bolsaqmu, bu jaylarning téléfon simlirimu kashiligha uchrighan bolup, alaqilishish mumkin bolmidi.

Xoten wilayiti Uyghurlar nopus jehette eng zich olturaqlashqan wilayet bolup, xitayning élan qilishiche xoten wilayitining omumiy nopusi ikki milyon 300 ming, buning ichide Uyghurlarning igiligen nopusi %95 ke yétidu. Xoten sheher ichining mezkur yer tewresh hadisisining tesirige uchrash ehwalini igilesh téléfon qilghinimizda, sheherde olturushluq bir qiz yer tewreshning sheherge tesir peyda qilmighanliqini éytti.

Ziyan buningdinmu éghir bolishi mumkin

Uyghur élining xewer tor betliride xotende yüz bergen yer tewresh apiti heqqide deslepki statistikiliq melumatlargha qarighanda,bu qétimqi yer tewreshning tesiri xoten wilayitidiki kériye, chira we lop nahiyisini öz ichige alghan yer tewresh rayonida yigirme ming 480 a'ile, jem'iy, 44ming 365 adem apetke uchrighan. 87 A'ilining jem'iy 201 éghiz öyi örülgen. Yene 1987 éghiz öy oxshimighan derijide dez ketken hem buzulghan. Toluq bolmighan sanliq melumatqa asaslan'ghanda biwaste kélip chiqqan iqtisadiy ziyan on milyon 585 ming yüen'ge yetken.

Yerlik da'iriler hazirghiche yer tewresh apitide yarilinish yaki ölüm yétim ehwalliri heqqide melumat élan qilmidi.

Xitay hökümiti 2003 - yili qeshqerning maralbéshi chongqurchaq yézilirini asas qilip yer tewresh apitide éghir ölüm -yétim ehwalliri körülgendin kéyin,shu yilidin bashlap 2008 - yilghiche bolghan besh yil ichide,Uyghur élidiki barliq yer tewresh hemde apet rayonlirigha jaylashqan yéza kentlerdiki ammini bixeter öylerge köchürüp bolidighanliqini élan qilghan idi. Emma yerlik ammining ipadilishiche nurghun kentlerde köp sandiki namrat déhqanlar yenila xam kések öylerde olturushluq bolup, bu qétimqi yer tewreshte öy örülüsh seweblik yarilinish ehwalliri éghir bolghanliqi heqqide xelq arisida aghzaki xewerler taralmaqta iken.

Biz xotende yüz bergen bu qétimliq yer tewresh apiti heqqide dawamliq melumat igileshke tirishimiz. (Gülchéhre)