Xitay hökümiti Uyghur élidiki xristi'an muritlirini tutqun qilmaqta


2005.12.29
xristian-din-200.jpg
Katolik dini muritliri 2005-yili 19-noyabir küni shi'endiki bir chérkawda eydiz késilige giriptar bolghanlar üchün du'a qilmaqta.

Bash shitabi amérikidiki xristi'anlarning kishilik hoquq teshkilati bolghan " xitaygha yardem uyushmisi" ning melum qilishiche, 25‏-dékabir rozhdéstwo bayrimi künide Uyghur élining ürümchi shehiri we manas nahiyisidiki 210 neper xristi'an étiqadchisi manastiki bir tansa zalini ijarige élip, bu yerde rozhdéstwo bayrimini tebriklesh pa'aliyiti élip barghan. Netijide manas nahiyilik dölet qoghdash we topilangning aldini élish etriti, jama'et xewpsizlik idarisi we diniy ishlar idarisi xadimliridin bolup 200 ge yéqin kishi 17 dane saqchi mashinisi bilen bu yerge basturup kirgen. Saqchilar buni uyushturghan 12 neper xristi'an muritini qolgha élish bilen birge, bu yer asti xristi'an étiqadchilar oyushmisigha tewe 2 mashina, bir pi'ano we 80 nechche parche injilni musadire qilip ketken. Shundaqla saqchilar ularning bu pa'aliyitini "qanunsiz diniy yighilish" dep eyibligen.

Yene 15 kün tutup turulidu

"Xitaygha yardem oyushmisi" ning bildürüshiche, shu küni kechte tutup ketkenlerning arisida 7 kishini qoyup bergen. Lékin qalghan 5 i yenila manas nahiyilik saqchi idarisida tutup turulmaqta.

Biz bu munasiwet bilen manastiki saqchi idarisigha téléfon qilduq. Saqchi idariliri bu xewerni étirap qilip, ularning yene 15 kün'giche tutup turilidighanliqini bildürdi.

‏- Lu jyenchén qatarliqlar qoyup bérildimu? ‏-qanunsiz yighilish qilghanlarma? -he'e yighilish qilghanlar. -Yaq, ular hazirghiche mushu yerde. -Jowbin isimlik 50 yashliq ayalchu? uni qoyup berdinglarmu? ‏-yaq. -Ularni qachan qoyup bérisiler? ‏- 5 kün'giche tutup turimiz. Sizning zadi néme ishingiz bar. Ishingiz bolsa bizning rehberni izdeng.

Manas nahiyisidin sirt yene, Uyghur élining korla shehiridimu mushuninggha oxshash öz aldigha yighilish qilghan xristi'an étiqadchiliri jama'iti xitay saqchilirining tosqunluqigha uchridi.

Chérkawdin bashqa yerlerde yighilish qilish qanunsiz

"Xitaygha yardem oyushmisi" ning melum qilishiche, korlidiki xristi'an muritliri we ularning a'ile-tawabatliri bolup 100 din oshuq kishi rozhdéstwo bayrimining harpa küni yighilish qiliwatqanda, chüshtin kéyin sa'et birlerde korla sheherlik diniy ishlar idarisining xadimliri, jama'et xewpsizlik xadimliri bilen birlikte bu yerge basturup kirip, ularni tarqaqlashturiwetken. Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan korla sheherlik diniy ishlar idarisining xizmetchi xadimi bu xewerni étirap qildi.

- 24 ‏- Chésla ettigen 10 da, dölet birliksep idarisi, diniy ishlar idarisi we dölet qoghdash etretliri bizning saybagh rayonluq saqchixana bilen birlikte bérip, ularning yighilishini tarqaqlashturiwetti. ‏- Ular qarshiliq bildürmidimu? - yaq. - Ular rozhdéstwo bayrimining harpa küni munasiwiti bilenla pa'aliyet oyushturghanmu, yaki bashqa ishlarmu barmu? - shu, u küni tinchliq kéchisi emesmu, ular shuni tebriklimekchi bolghan. Bizning bu yerde 3 chérkaw bar. U yerde pa'aliyet qilsa qanunluq bolidu. Uningdin bashqa yerlerde yighilish qilsa qanunsiz bolidu. Buninggha hökümet ruxset qilmaydu.

Bu xadimning bizge éytip bérishiche, saqchilar bu sorun'gha kelgende, u yerde 111 neper xristi'an muriti pa'aliyet qiliwatqan iken. Lékin saqchilar bu xristi'anlarni tutqun qilmighan. Bu pa'aliyet, korla shehiri saybagh kochisidiki yaw jya sariyida ötküzülgen bolup, bu sorunni hazirlap bergen kishi bu yerdiki yü famililik bir ayal iken.

Xristiyan muritliri sani ashmaqta

Yuqirida ziyaritimizni qobul qilghan saqchi xadimi, buningdek xristi'an étiqadchilirining yoshurun yighilish pa'aliyitining yene bar bolushi mumkinlikini éytti.

"Yene bolushi mumkin. Lékin biz bayqimiduq. Chünki bu yerdiki bezi xristi'an muritliri bizning 'xristi'an dini wetenni söyüsh komitéti' ni yaxshi körmeydu. Shunga ular buninggha qatnashmighandikin, elwette rozhdéstwo bayrimida öz aldigha pa'aliyet élip baridu".

Biz bu saqchi xadimidin öz aldigha pa'aliyet qilidighan bundaq xristi'anlarning qanchilik barlighini sorighinimizda, u bizge bu heqtiki melumatlarni dep bérelmeydighanliqini éytti.

Xitayda xrsiti'an dinigha étiqad qilghuchilarning sani barghanséri éshiwatqan bolup, xitay kishilik hoquq teshkilatidiki nikolas békulinning bildürüshiche, hazir xitaydiki xristi'an muritlirining sani 80 milyon'gha yétidiken hemde ularning 60 milyoni hökümet étirap qilmaydighan a'ile ibadetxanilirida tawap qilidiken. (Peride)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.