Asiya -tinch okyan hemkarliq teshkilati yighini heqqidiki yéngi uchurlar

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Prezidént bush we xu jintaw söhbettin kéyin süretke chushmekte. 6 - Séntebir, sidnéy. AFP PHOTO

Hazir awstraliyining sédny shehiride dawamlishiwatqan asiya -tinch okyan hemkarliq teshkilati döletliri bashliqlirining aliy derijilik uchrishishi toghrisida her qaysi uchur wastiliri élan qilghan xewerlerge qarighanda, bu teshkilatqa eza dölet bashliqliri yighinda asasen yer sharida hawa kélimati özgirish mesilisi, térrorchiliqqa qarshi turush mesilisi, sodan mesilisi , bixeterlik, pul oboroti we yene bir junggo siyasiti mesilisi qatarliq témilarda söhbetler ötküzülgen.

Yaponiye bilen xitayning dölet bashliqliri téxiche körüshmigen

Asiya -tinch okyan hemkarliq teshkilatigha eza dölet bashliqlirining aliy derijilik uchrishishi bashlan'ghandin kéyin, b b s qatarliq uchur wastiliri awstraliye bash minsitiri jon xowlid , amérika prézidénti jorj bush, xitay re'isi xu jintawlar bilen üch terep birlikte söhbetleshkenliki؛ jorj bush bilen xu jnitawning uchrashqanliqi؛ awstraliyining rusiye bilen atom énérgiye kélishimi imzalighanliqi؛ awstraliye bilen xitay otturisida istratégiyilik di'alog tüzümi berpa qilish- uchur almashturush heqqide söhbet ötküzülgenliki؛ asiya -tinch okyan hemkarliq teshkilatining yighinigha teywen prézidénti chén shuybyenning wekili qatnashqanliqi qatarliq témilar buyiche herxil mexsus xewerlerni élan qildi.

Xewerlerde 'yaponiye bash ministiri shinzo abé xitay re'isi xu jintaw bilen körüshüshni qolgha keltürüwatidu' dep bayan qilin'ghanliqidin qarighanda, yaponiye bilen xitayning dölet bashliqliri téxiche körüshmigen.

Yighin sirtidiki namayish

Yighin sirtida awstraliye puqraliri we bashqa döletlerdin kelgen kishiler namayish ötküzgen. Muxbirimizning awstraliyining sédny shehiridin xewer qilishiche, 9 ‏- ayning 6 ‏- küni sédniy shehiride namayish yüz bergen. Namayishta én'gilizche, xitayche yézilghan dunyada kishilik hoquq bilen qanliq basturush bir orunda turalmaydu, xitay kommunist partiyisi choqum dunyagha bergen wedisige xilap ish qilmasliqi kérek dégendek pilakatlarni kötürgen namayishchilar köp. Namayishta aldi bilen Uyghurlarning awazi anglan'ghan.

Özining awazini dunyagha én'gliz tilida dunyagha anglitiwatqan bu Uyghurning bayan qilishiche, xitayda olimpik musabiqisi üchün otturigha qoyulghan 'bir dunya, bir arzu' dégen shu'ar, pütün dunyaning 'bir dunya, bir arzu, birxil kishilik hoquq' dégen ortaq shu'ari bilen oxshash bolushi kérek. Kommunist xitay hökümiti insaniyetke qarshi jinayet sadir qilishni toxtitishi kérek.

Yighindiki nutuqlar

Yighin ichide, amérika prézidénti jorj bush we xitay re'isi xu jintaw lar muhim söz qilghan. Xitay re'isi xu jintaw yighin ehlige bezi mesililerni chüshendürüsh üchün tirishqan.

Muxbirimizning awstraliyining sédny shehiridin xewer qilishiche, asiya -tinch okyan hemkarliq teshkilatigha eza 20 nechche döletning dölet bashliqliri yighinda , xitay re'isi xu jintawning 9 ‏- ayning 6 ‏- küni 'xelq'arada bir munche döletler junggoning yémek-ichmek mehsulatlirining bixeterlikidin gumanlan'ghan. Hökümitimiz bu mesilige intayin ehmiyet bermekte. Körsitilgen mesile pakitqa uyghun bolsila, biz chuqum uni qanun buyiche sürüshte qilimiz' dégenlikidin qarighanda, dunya inkas qilghan mesililerni xitay hökümiti téxiche étirap qilmighanliqi, emma mesilige jawabkar bolidighan bashqa kishilerni sürüshtürüp tépip jazalaydighanliqi melum.

Jorj bush tinch okyanning etrapidiki döletlerni dunyani özgertish üchün muhim rol oynashqa chaqirdi

Amérika awazining xewer qilishiche, sodida her qaysi döletlerning payda yaki ziyinigha taqilidighan mesile köp, ‏-‏ deydu amérika prézidénti jorj bush asiya -tinch okyan hemkarliq teshkilati döletliri bashliqlirining aliy derijilik uchrishish yighinida sözligen nutqida, ‏-‏ pütün dunya sodisining %50 din köpreki tinch okyanning etrapidiki döletler arqiliq bolidu. Shunglashqa , men tinch okyanning etrapidiki döletlerni dunyani özgertish üchün chuqum muhim rol oynashqa chaqirimen.

Jorj bush nutqida yene , " amérikining erkin soda köz qarishi köp tenqidke uchridi, tenqidligüchiler sana'iti tereqqi tapqan döletlerdiki ishsizliqni erkin soda peyda qildi, namrat döletlerdiki eng namrat ademler topining menpe'etige ziyan saldi, dewatidu. Hemmimizge ayanki, erkin sodining qet'iy qollighuchiliri soda-tijaretchiler, bu mesilini ular köpchilikke köprek chüshendürüshi kérek. Bezi kishiler yene , amérikini özining pilanini bashqa döletlerge téngiwatidu, dep tenqidleydu. Gerche hazir dunyada hawa kélimati özgirish mesilisi nahayiti jiddiy mesile bolup turuwatsimu, emma amérika téxiche héchqaysi bir döletni 'kyoto shertnamisi' ning ölchimige yétishke qistighini yoq " dédi.

‏ Jorj bush nutqida yene , buningdin kéyin asiya-tinch okyan rayonida élip bérilidighan térrorchiliqqa qarshi turushni, téxi kishilerge bilinmigen yéngi ish, dep teswirligen. Erkinlik asiya -tinch okyan rayonini alliqachan özgertishke bashlidi, ‏- deydu jorj bush nutqida ,‏-‏ ‏hindonéziye, malaysiya, filipinlerge qarap béqinglar, gerche bu döletlerde yene köp xizmet ishleshke toghra kelsimu. (Weli)