Yaponiye bashqurulidighan bombini tosup pachaqlash siniqi ötküzüp muweppeqiyet qazandi

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérikaning 2007 - yili 13 - awghust gu'amdiki maniwérida qoyup bériliwatqan bashqurulidighan bombisi. AFP Photo

Yaponiye 12 ‏- ayning 17 ‏- küni honolulu waqti chüshte, béyjing waqti buyiche 12 ‏- ayning 18 ‏- küni etigen sa'et 6 de, tinch okyanning 160 kilométir égizlikide bashqurulidighan bombini tosup pachaqlash siniqi ötküzüp muweppeqiyet qazandi. Bu sinaqta, yaponiyining özini qoghdash etritining 'kon'go' belgilik mudapi'e paraxotidin étilghan SM3 belgilik bashqurulidighan bombisi amérika déngiz armiyisining péril xarbor bazisigha yéqin jaydiki éra'i arilidin étilghan bashquruldighan bomba modilini atmosféraning sirtidiki alem boshluqida tosup pachaqlidi. Buning bilen yaponiye dunya buyiche SM3 belgilik bashqurulidighan bombini sinaq qilip muweppeqiyet qazan'ghan amérikidin bashqa tunji dölet bolup otturigha chiqti.

Yaponiye - amérika ittipaqdashliqi tarixidiki yéngi sehipe

Bügünki uchur wastilirida élan qilin'ghan mulahizilerde, yaponiyining hawa boshluqidin bashqurulidighan bomba hujumigha uchrighanda, uninggha déngiz yüzidin mudapi'elinishni meqset qilip élip barghan SM3 belgilik bashqurulidighan bomba siniqini muweppeqiyetlik bolghanliqi yaponiye-amérika ittipaqi tarixidiki yéngi sehipe, dep qaraldi. Yaponiyining bu yéngi siniqi asasen shimali koriyining ushtumtut hujumidin mudapi'elinishni meqset qilidu dep chüshendürüldi. Shundaqla bu sinaqtin kéyin, teywen bilen yaponiye otturisida yéngi hawa yol qatnishi bashlan'ghanliqi, emma yaponiyining bu qétimqi SM3 belgilik bashqurulidighan bomba siniqida muweppeqiyet qazan'ghanliqidin kommunist xitayning endishige qiliwatqanliqi tilgha élindi.

B b s ning bayan qilishiche, bu qétimqi SM3 belgilik bashqurulidighan bomba siniqi ghelibe qilghandin kéyin, yaponiye hökümitining yuquri derijilik wekili nobutaka makimura buni yaponiye- amérika ittipaqdashliqi tarixidiki yéngi bir sehipe dédi. Uning éytishiche, emdi yaponiyining özini qoghdash etritining 'kon'go' belgilik mudapi'e paraxoti yéngi yil bayrimi mezgilide tinch okyandin qaytip kélip, emeliy urushqa taqabil turalaydighan hazirqi yéngi mudapi'e sistémisini qachilaydu. Yaponiye buningdin burun 'wetenperwer üch' belgilik hawa mudapi'e sistémisini orunlashturghan idi. Buningdin bashlap téximu ilghar yéngi mudapi'e sistémisini qollinidu.

Xitayning 'yer shari waqit géziti'ning bayan qilishiche, amérika-yaponiye ittipaqi dégen bu herbiy teshkilatning uzundin buyan pilanlawatqan bashqurulidighan bombidin mudapi'elinish séstimisi hazir ishqa chüshti.

Shimali koriyining ushtumtut hujumidin mudapi'elinish

Roytrs agéntliqining bayan qilishiche, 1998 ‏- yili shimali koriyining 'potong' belgilik bashqurulidighan bombisi yaponiyining hawa boshluqidin ötkendin bashlap, yaponiye pinyong hökümitidin mudapi'elinish üchün özining bashquruldighan bomba mudapi'e sistémisini qurush üchün meblegh sélishqa kiriship, buyil 3 ‏- ayda yaponiye-shimali koriye munasiwiti jiddiyleshken waqitta, uninggha taqabil turidighan bashquridighan bomba sistémisini qurup chiqqan idi.

Yaponiyining bu qétimqi SM3 belgilik bashqurulidighan bomba siniqi aldi bilen shimali koriyining 'rodong' belgilik 200 dane bashqurulidighan bombisigha taqabil turushni meqset qilidu.

Teywen bilen yaponiye otturisida yéngi hawa yolliri échildi

Birleshme agéntliqining teywendin bayan qilishiche, yaponiyining amérika bilen birlikte tereqqi qildurghan SM3 belgilik bashqurulidighan bombini sinaq qilip, téximu konkrét qilip éytqanda, yaponiye bu qétim hawa boshluqidiki bashqurulidighan bombigha déngiz yüzidin mudapi'e körüsh siniqi élip bérip ghelibe qilghandin kéyin, teywen hökümiti yéngi tesis qilin'ghan üch hawa yol qatnishi pilanini derhal testiqlidi.

Emdi teywen bilen yaponiye otturisida sayahet ishlirini tereqqiy qildurush üchün, teywendin yaponiyining sapporo, tokyo, osaka, nagoya, fuku'oka sheherliri otturisida biwaste hawa qatnishi bashlandi. Buning bilen emdi 1949 ‏- yilida xitaydin bölünüp ketken teywen bilen yaponiye otturisida mol mezmunluq medeniyet almashturush bashlandi.

Xitay endishide

Fransiye agéntliqining béyjingdin bayan qilishiche, yaponiyining SM3 belgilik bashqurulidighan bomba siniqining muwappeqiyiti asiyada tinchliq we ishench turghuzdi. Kommunist xitay hökümiti bu weqege qarita mötidil inkas qayturushqa tirishti. U yenila yaponiyining teywenning özini mudapi'e qilishigha yardemliship qélishidin ensireydu. Roytrs agéntliqining bayan qilishiche, xitay tashqi ishlar ministirlikining bayanatchisi ching gang yaponiyining SM3 belgilik bashqurulidighan bomba siniqigha qarita pozitsiye bildürgende 'biz yaponiyining tinch tereqqi qilish yoligha mangidighanliqini bildürgen sözlirini anglap kéliwatimiz.

Yaponiyining bu qétimqi bashqurulidighan bomba siniqining rayon xaraktérliq muqimliqqa dexl yetküzmeslikini ümid qilimiz' dédi. U muxbirlarning teywen -yaponiye -amérika munasiwetliri heqqide sorighan so'allirigha 'junggo her qandaq döletning teywen mesilisige arilishishigha qarshi turidu, teywen mesilisi jongguning ichki ishi' dep tekrarlidi. (Weli)