Türk soda sana'etchiliri we axbaratchilirining ürümchide ötküzülgen yawro‏-asiya yermenkisi heqqide tesiratliri

Programmida türk soda sana'etchilerning yermenke tesirati bilen birlikte türk axbaratchi we analizchilarning Uyghur rayonining ötmüshi we bügüni heqqidiki uchur we pikirlirige orun bérilgen. Türk soda sana'etchiler yermenkide xitay da'irilirining tejribisizlikning chan'ghanliqining bayan qilsa, türk muxbir Uyghur r'ayonidiki tereqqiyatlardin Uyghurlarning teng behrimen bolalmaywatqanliqini tilgha alghan.

Türk téléwiziyisi mezkur programmisida Uyghur rayonining xitay yer kölimining 1/6 qismini teshkil qilidighanliqi, buning türkiye yer kölimining ikki yérim hessige teng kélidighanliqi, rayonning, néfit, tebi'iy gaz we kömür qatarliq tebi'iy bayliqlirining zapas miqdari qatarliq muhim statistikiliq melumatlar bilen bashlan'ghan. Programma riyasetchisi yermenkini tonushturush dawamida Uyghur rayonini shinjang dep atash bilen birlikte, rayonning “Sherqi türkistan” dep atilidighanliqini eskertip mangghan.

Programmida bildürülüshiche yermenkige xitay ölkiliridin tijaretchi we da'iriler bolup 50 ming kishi qétilghan؛ chet'ellerdin bolsa, 5 ming etrapida kishi ishtrak qilghan. Programmida yermenkige qétilghanlarning esli pilanlan'ghan we pütülginidin az bolghanliqi eskertilgen, az bolushining sewebi bolsa mezkur yermenkining tunji nöwet ötküzülüshi dep körsitilgen. Emma Uyghur közetküchilerning qarishiche, xitayning yermenke aldidiki heddidin tashqiri sezgür bixeterlik tedbirliri, yermenkige qétilmaqchi bolghanlar arisida, ensizchilik peyda qilghan, xoten-qeshqer weqelirimu bu ensizchilikke tesir körsetken, netijide yermenkige kütülgen sanda adem kelmigen. Programmida türk muxbirmu, ürümchidiki bixeterlik tedbirlirining jiddiylikini alahide teswirligen.

Türk soda-sana'etchiler, yermenkining ornining yaxshi tallan'ghanliqi, kölimining keng we azade bolghanliqigha apirin oqughan, emma yermenkini orunlashturghuchi we bashqurghuchilarning tejribisizlikning bashtin-axir chan'ghanliqi we buninggha heyran qalghanliqini bildürgen. Türk sodigerlerdin biri: “Bular yermenkining eqelliy qa'ide-qanuniyetlirini téxi chüshinip yételmeptu” dégen. U bu seweblik özining tamozhnida bir qatar awarichilikke uchrighanliqi we özlirining yermenkining qandaq nerse ikenlikini xitay da'irilirige chüshendürüsh arqiliq axirqi pursette mesilisini hel qilghanliqini bildürgen:

Yene bir tijaretchi mundaq dégen:
Men körüwatqan we anglawatqanlirimgha qarap, yermenke orunlashturushining ghelibilik bolmighanliqini bayqidim, emma buni bu xil yermenkining tunji qétim bolghanliqi üchün dep qaraymen.

Türk-soda sana'etchiler yermenkining bashqurush we orunlashturushidin memnun bolmighan bolsimu, yermenkige qétilghinidin pushayman emeslikini bildürgen. Muxbir bu ehwalni buning türk soda sana'etchilerning rayondiki Uyghur musulmanliri bilen tonushush pursitige érishkenliki dep chüshendürgen. Emma programmida yawro-asiya yermenkisige Uyghurlarningmu qétilghanliqigha a'it körünüshler yoq déyerlik. Programmida yene yermenkige qatnashqan türkiyilik bir Uyghur söz qilip , rayonida türk mallirining qizghin qarshi élinidighanliqi, yéqindin buyan ürümchide türk shirketlirining köpeygenliki, bundaq bolushigha Uyghurlarning türkiyige bolghan hörmet we muhebbitining türtke bolghanliqini bayan qilghan.

Programmida Uyghur rayonining tarixiy qisqiche tonushturulghan. Tonushturushta Uyghurlarning 18-,19-esirlergiche musteqil yashap kelgenliki, 19-esirning axirida xitay teripidin ishghal qilin'ghanliqi we namining shinjanggha özgertilgenliki, 1944-yili qurulghan sherqi türkistan jumhuriyitining, 5 yil musteqil dölet bolup dawamlashqanliqi eslep ötülgen.

Programmida bir türk mutexessis rayonda köpligen tereqqiyatlarning bolghanliqi, emma bayliqlarning teqsimatida milliy tengsizlik mewjutluqi, bu xil tengsizlikning Uyghur rayoni bilen birlikte tibet we ichki mongghuldimu mewjutluqini tilgha alghan. Muxbir yene ürümchidiki ahaliler rayonlirini bir-birige sélishturup, ürümchide Uyghurlar olturaqlashqan rayonlarning xitaylar olturaqlashqan rayonlargha nisbeten namrat we arqida qalghanliqini yazghan.