Ottura asiyaning chiqish nuqtisi - yipek yolini qayta qurush


2007.07.24

Nöwette, qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéfning merkiziy asiya döletliri ittipaqi astida barliq ottura asiya jumhuriyetlirini birleshtürüp, ortaq güllinishni qolgha keltürüsh idiyisi keng munazire qozghawatqan bir peytte yene bir yéngi téma yeni ottura asiyada yéngi yipek yoli qurup, gherb bilen sherqning iqtisad almashturushida wasitichilik qilish arqiliq rayonning siyasiy, iqtisadiy we bashqa jehetlerdin tereqqi qilip ronaq tépishini teminlesh mesilisi munazire qozghimaqta.

Qatnash rawanlashsa, ottura asiyaning soda miqdari ashidu

Sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin yipek yolini eslige keltürüsh hem uni zaman'gha layiq yéngiche asasta qurup chiqish mumkinchiliki peyda boldi. Chünki, merkiziy asiya rayonining sherqte xitay, jenubta iran we türkiye bilen bolghan soda -alaqe yolliri échilghan bolup, char rusiye we sabiq sowét ittipaqining ottura asiyaning tashqi dunya bilen bolghan alaqisini qamal qiliwélishigha xatime bérildi.

Ottura asiyaning soda we qatnash yoli üstige jaylashqanliqi xelq'ara jemiyetning barghansiri diqqitige sazawer bolushqa bashlighan bolup, ottura asiya döletlirining özlirila emes belki, xelq'ara jemiyet rayonning soda we qatnash yollirini qurup chiqish hem yaxshilash shuningdek rawanlashturushning zörürlüki tonup yetmekte.

Bu mesilige diqqet qilghan asiya tereqqiyat bankisining tekshürüshiche, eger ottura asiya döletlirining afghanistan bilen bolghan qatnash yollirini yaxshilansa, rayonning sodisi% 80 éship, yilliq sodisi 12 milyard dollargha yétishi mumkin iken.

Uningdin bashqa yene mutexessisler xitay , hindistan, yawropa, rusiye we yéqin sherqni bir-birige baghlaydighan chong quruqluq xaraktérliq soda yolliri échilsa, bu yollarni késip ötidighan merkiziy asiyaning mezkur sodidin téximu zor paydilargha érishishi mumkinlikini otturigha qoyushmaqta.

Jumhuriyetlerning hemkarlashmasliqi tijaretke qiyinchiliq peyda qilmaqta

Lékin, ottura asiya mutexessislirining inkas qilishiche, merkiziy asiya döletliri arisidiki soda alaqiliri we qatnash mesilisi yildin yilgha köp qiyinchiliqlargha uchrashqa bashlighan bolup, qatnash ötkellirini qattiq kontrol qilish hem türlük tosalghularni peyda qilish ehwallirimu körülmekte, tajikistan bilen özbékistan, qirghizistan bilen özbékistan hem özbékistan bilen qazaqistan arisidiki chégra ötkellirining yük mashiniliridin her xil we köp xil höjjetlerni telep qilghanliqi soda -alaqilirigha nisbeten paydisiz ehwallarni peyda qilghan.

Hetta xususiy tijaretchilerningmu özara bérip mal ötküzüp soda qilishighimu her xil tosalghular peyda qilin'ghan. Mesilen, ilgiri qirghizistan bilen qazaqistan arisida tijaretchilerning özara bérip kélip soda qilish hemde qazaqistan arqiliq Uyghur éli bilen soda qilish ishliri biraz yaxshi tamozhna qamalliqini kücheytken. Bu tijaretchilerge qiyinchiliqlarni élip kelgen, özbékistan hökümitimu qoshna döletlerdin import qilishni cheklesh üchün chégra ötkelliride bezi qanuniy -tüzümlerni békitken . Ahalilarning erkin soda alaqilirigha chek qoyulghanliq üchün xelq qimmet chüshidighan yollarni tallashqa mejbur bolghan.

Elwette, köpligen siyasiyonlar we mutexessisler merkiziy asiya rayonining iqtisadiy tereqqiyatini ilgiri sürüsh üchün öz ichidiki qatnashni rawanlashturush shuningdek xelq'araliq qatnashni baghlash rolini ashurush kéreklikini teshebbus qilip, türlük köz qarashlarni otturigha qoymaqta. Yéqinda , washin'gtondiki john xopkins uniwérsitétining ottura asiya we kawkaziye tetqiqat institutining bashliqi proféssor fréd starning bash tehrirlikide "yéngi yipek yolliri" namliq tetqiqat kitabi neshir qilindi. Kitab bash muherriri fréd star bu yollarni échish we rawanlashturush üchün aldi bilen rayondiki döletlerning öz siyasiy menpe'etlirini bir chetke qoyushi lazimliqini körsitip," yipek yolliri layihisini emelge ashurush bir dölet yaki xelq'ara teshkilatning qolidiki ish emes, belki barliq memliketlerning siyasiy iradisige baghliq "deydu.

B d t mu ottura asiya döletlirini özara hemkarliship, sodigha köngül bölse, her bir memliketning dölet mehsulati 10 yil ichide %50 ösidighanliqini perez qilghan.

Buningdin töt yil ilgiri john xopkins uniwérsitéti, ottura asiya we kawkaziye tetqiqat institutining "shinjang tetqiqat layihisi" dep atalghan chong hejimlik tetqiqat pilanigha rehberlik qilip, " shinjang xitayning musulmanlar chégrisi "dep atalghan kitabni bash bolup neshir qildurghan proféssor fréd star ependining qarishiche, merkiziy asiya döletlirining qatnash yollirini yaxshilash mesiliside hemkarlishalmasliqidiki asasiy sewebning " bixeterlik we shara'it mesilisi hem emes belki, ichki mesililer hem cheklimiler , eng zor tosaqlarning biyokratiye we qeghezwazliq ikenliki" ni chüshendüridu.

Biraq, qirghizistan diplomati jinbék qulibayéf bolsa, ottura asiya hökümetlirining mesililerni chüshinidighanliqi, egerde tamozhna tekshürüshliri asanlashturiwétilse we yaki erkinleshtüriwétilse, zeherlik chékimlik sodisi hem bixeterlik mesilisi küchiyip kétishi mumkinlikini otturigha qoyidu.

Ottura asiyaning hemkarliqi güllinishning asasi

Qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéf ottura asiya döletliri ittipaqini qurup, bir gewdige aylinishning rayonning siyasiy, soda- iqtisadiy jehettin güllinishini hem bixeterlikini heqiqiy yosunda kapaletke ige qilghili bolidighanliqini sherhligen bolup, buningdin shuni körüwélishqa boliduki, hazirqidek parchilinip turush we özara ayrimiliqni kéngeytish ottura asiya döletliri we xelqini güllendürüshke paydisiz amillardin ibaret.

Ottura asiyaning yéngi yipek yolining ötkili bolup, gherb bilen sherqni soda-iqtisadiy jehettin baghlap, paydigha érishish üchün özara hemkarliqni chongqurlatmay hetta birleshmey mumkin emes. Shunga gherb istratégiyichiliri ottura asiya döletlirining hemkarliship, yéngi yipek yolini qurushni teshebbus qilghan.(Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.