Хитай һөкүмити йеза кадирлириниң қанунсиз қилмишлири үстидин тәкшүрүш елип бармақчи

• Мухбиримиз гүлчеһрәниң бу һәқтики программиси
• Download story audio

Хитай хәлқ тор бетидә, 22 - июн берилгән хәвәрдин мәлум болушичә, хитай һөкүмити йеқин арида, пүтүн мәмликәт бойичә йеза кадирлириниң қанунсиз қилмишлири үстидин омумйүзлүк тәкшүрүш елип бармақчи икән.

Чоң йәп, чоң ичиш еғир

Мушу мәқсәттә чаршәнбә күни бейҗиңда хитай мәркизий һөкүмити " йеза кадирлирини очуқ ашкара тәкшүрүш мәхсус гурупписи ахбарат елан қилиш йиғини" ачқан. Йиғинда, йеза игилики, йеза иқтисадиниң тәрәққиятиға әгишип, нөвәттә йеза кадирлириниң, һоқуқидин пайдилинип һөкүмәтниң йезиларға аҗратқан мәхсус мәблиғидин шәхси пайдилинип, қалаймиқан хәҗләп, чоң - йәп чоң ичип, өз алдиға тупрақ игиләп, хәлқниң наразилиқини қозғайдиған қанунсиз қилмишлириниң техиму гәвдилиниватқанлиқи оттуриға қоюлған. Шу сәвәбтин хитай һөкүмити мушу айниң ахиридин башлап асаслиқ 8 өлкидә тәкшүрүшни башлайдикән.

Хитайниң истатистикилиқ мәлуматиға қариғанда, нөвәттә хитайда 680 миң йезилиқ мәмурийәт оргини болуп, хитайниң әң асасий қатлими һесабланған йезилиқ мәмурийәт органлирида, йезилиқ партком секритарини өз ичигә алған йеза кадирлириниң сани5 милйонға йетиду.

Улар өз башқуруш даирисидә бивастә һоқуқ йүргүзүш күчигә игә болғачқа, бу зор көләмдики йеза кадирлар қошунини сәл чағлиғили болмайдикән. Хитай һөкүмити йеқинқи йиллардин буян, йезиларниң иқтисадий тәрәққиятиға бәкрәк көңүл бөлүп нурғун мәбләғ аҗратқан болсиму, тәкшүрүшләрдин бу мәбләғниң аз бир қисми тегишлик орунларға ишлитилгән болсиму, көп қисми һәр қайси йезилардики һоқуқдарлар тәрипидин йүтивитилгән.

Бир әмәлий мисал

Хитай хәлқ тор бетидики хәвәрдә, йеза кадирлириниң қанунсиз қилмишлириға аит йеқинда ениқланған бир делони мисал алған болуп, хенән өлкисиниң кәйфиң шәһригә қарашлиқ зоңҗуаң йезисида төт милйон юән йәр сетиш мәблиғидин 700миң юән амминиң қолиға берилгән болса, қалған көп қисмини йезилиқ кадирлар ютқан, арилиқта йәнә 350 миң юән уларниң йәп - ичишигә сәрп қилинған. Бу делоға мунасивәтлик йеза кадирлири һазир қолға елинип қануний җазаға учриған.

Уйғур елидики әһвал

Уйғур елидин радиомизға телефон қилған уйғур деһқанлириниң инкаслириға қариғанда уйғур елиниң йеза кадирлиридиму парихорлуқ, хиянәтчиликкә охшаш қилмишлар интайин еғир болуп, болупму бәзи кадирларниң пәқәт өзиниң һоқуқиниң йәниму өсишини мәқсәт қилип, хәлқни езип юқуриға деһқанларниң һәқиқий қийинчилиқлирини мәлум қилмаслиқ, һоққинидин пайдилинип зомигәрлик қилиш, парихорлуқ қилиш һәтта қалаймиқан баҗ йиғишқа охшаш қилмишлири деһқанларниң наразилиқини ашурмақта икән.

Бәзи деһқанларниң пикригә қариғанда, нөвәттә хитай һөкүмити уйғур елидә пәқәт сиясий муқимлиқни сақлашни әң муһим орунға қойғачқа, йеза кадирлири мушу хил вәзиписини яхши орундисила һөкүмәт уларниң башқа җәһәттики қанунсиз йолсиз қилмишлириға сәл қарап кәлмәктә икән.

Бир уйғур деһқанниң дейишичә, уйғур елидә йеза кадирлиридин башлап юқири органларғичә һоқоқдарларниң һәммисидә мушундақ қанунсиз йолсиз қилмишлар мәвҗут болғачқа, уларниң болмиғур қилмишлиридин сәскәнгән деһқанлар наразилиқини қәйәргә берип ейтишни билмәйдикән.

Биз уйғур елидики интизам тәкшүрүш комитетиға телефон қилип, нөвәттә йеза кадирлирида қайси хилдики һоқуқидин пайдилинидиған қилмишларниң нуқтилиқ мәсилә икәнликини соридуқ. Бир хитай хадим соалимизға җаваб берип, мунасивәтлик даириләр даим йезилардики кадирлар үстидинму тәкшүрүш елип бариду, мениңчә асаслиқи йеза кадирларниң йәр ачқанда өз алдиға қалаймиқан йәр игиләш мәсилилири бир қәдәр еғир деди. У йәнә қошумчә қилип, бу мәсилиләр асаслиқи миллий кадирларда еғир, чүнки асасий қатламда улар җиқрақ, деди.

Қәшқәрниң мәлум йезисидин зияритимизни қобул қилған бир яш, нөвәттә уйғур елидә һәқиқий һоқоқ йүргүзәләйдиған мәмурий кадирларниң көпүнчисиниң хитай кадирлар икәнлики, һәтта қәшқәрдики уйғур йезилиридиму йеза кадирлириниң көпүнчисиниң хитайлар икәнликини ейтти.(Гүлчеһрә)