Японийидә ечилған хәлқара әйдиз йиғини аяқлашти

• Мухбиримиз меһрибанниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

японийидә ечилған хәлқара әйдиз йиғиниға қатнашқан мутәхәссисләрниң көрситишичә, дунядики 40 милйон әйдиз бимарлириниң 20٪ и асия дөләтлиридә икән. Йәни асия дөләтлиридики әйдиз бимарлириниң сани 8 милйон 200 миңға йәткән.

Әйдиз мәсилиси әң еғир болған дөләт : хитай билән һиндистан

Һазир дуняда һәр 4 әйдиз бимари арисида бир асиялиқ болуп, һәркүни 1500 адәм әйдиз кесили түпәйлидин өлидикән. Хитай вә һиндистанда иқтисадниң тәрәққий қилиши билән, мәзкур дөләтләргә келип, кетидиған адәмләр саниму барғансери көпәйгән. Болупму қурулуш ишчилириниң көпийиши әйдиз кесилиниң тарқилишини техиму юқири пәллигә чиқарған. Нопуси дуня бойичә әң көп болған бу икки дөләт әйдиз кесилиниң алдини елишта чоқум қоллинишқа тегишлик болған бир қисим чарә- тәдбирләрни билгән һаләттиму, дөләт рәһбәрлири бухил чарә - тәдбирләрни қоллинишниң интайин зөрүр икәнликини толуқ тонуп йәтмигән.

японийидә ечилған хәлқара әйдиз йиғинида көрситилишичә, һазир һиндистандики әйдиз кесилигә гириптар болғучилар сани 5 милйон 300 миңдин ашқан болуп, дуняда җәнубий африқидин қалса иккинчи орунда туридикән. Хитайда болса һазир әйдиз кесили һәммила өлкиләргә тарқалған һәмдә хитай дуня бойичә әйдиз кесили тарқилиш сүрити әң тез болған дөләт болуп һесаблинидикән. Мутәхәссисләрниң көрситишичә, 2010 - йилиға барғанда, хитайдики әйдиз кесилигә гириптар болғучиларниң сани һазирқи 840 миңдин 10 милйонға йетидикән.

Әйдизгә тақабил турушта, дуня бойичә 20 дөләт асас қилинди

японийидә ечилған хәлқара әйдиз йиғинида, дуня сәһийә тәшкилатиниң әйдиз бөлүми башлиқи әйдиз кесилигә тақабил турушта асаси күчни хитай вә һиндистанни өз ичигә алған 20 дөләткә мәркәзләштүрүшни оттуриға қоюп, әйдиз кесилигә гириптар болуп давалиналмайватқан бимарларниң 85٪ и дәл мушу 20 дөләт ичидә икәнликини көрсәтти.

Мунасивәтлик мәлуматларда ейтилишичә, тәрәққи қилған дөләтләрдә, әйдиз бимарлири давалаш үнүми яхши болған дориларға еришәләйдикән. Бу хил дорилар бир нәччә йил ичидила кесәлни контрол қилип, обдан үнүм беридикән. Лекин тәрәққий қиливатқан дөләтләрдә, нурғунлиған әйдиз бимарлири давалаш үнүми яхши болған дориларға еришәлмәйдикән.

Мәзкур йиғинға қатнашқан һиндистан вәкили абраханниң билдүрүшичә, пүтүн асия бойичә, давалиниш пурситигә игә болалиған әйдиз бимарлири аран 6٪ ни игиләйдикән.

Америка дуня әйдиз апитиниң алдини елишта зор күч чиқармақта

Америка авази хәвәрләр тор бетидә елан қилинған мәлуматлардин мәлум болушичә, америка әйдиз кесилиниң алдини елишта, африқа вә асия дөләтлиригә изчил ярдәм берип кәлмәктә.

Америка президенти җоҗ бушниң билдүрүшичә, америка 2008 - йилиға қәдәр, африқидики 2 милйон әйдиз бимарлирини давалиниш дора әсваблири билән тәминләйдиғанлиқини билдүргән. Буш йеқинда америкиниң ташқи ишлар министирлиқиниң дуня әйдиз ишлири ишханиси мәсули рандал әпәнди вә бирләшкән дөләтләр тәшкилати әйдиз комитетиниң иҗраийә мудири питер әпәнди бирликтә, америкиниң кәлгүси 3 йил ичидә хитайдики әйдиз кесилиниң алдини елиш үчүн 35 милйон америка доллири ярдәм пули беридиғанлиқини җакарлиған.

Америка һөкүмити 2002 - йилидин башлап, хитайдики әйдиз кесилиниң алдини елиш үчүн ярдәм қилип кәлмәктә. Мәсилән, америка хитайниң хейлоңҗяң өлкисидә әйдиз кесилини тәкшүрүш понкитидин 15 ни қуруп бәргән.

Әйдиз бимарлири әйдизгә берилгән ярдәм пулидин толуқ бәһриман болалмиди

Хитай һөкүмити йеқинда, кәлгүси 5 йил ичидә мәмликәт ичидики әйдиз кесилиниң алдини елиш үчүн 611 милйон америка доллири аҗритидиғанлиқини билдүргән.

Гәрчә хитай һөкүмити тохтимай "әйдиз кесилиниң алдини алимиз" дәп ипадә билдүрүватқан болсиму, һөкүмәтниң һәр қайси районларға әйдиз бимарлири үчүн дәп аҗратқан мәблиғи охшаш болмиған һәм йетәрлик болмиған. Буни аз дәп йәрлик һөкүмәт орунлириниң чириклик түпәйлидин, әйдиз бимарлириға аҗритилған пулни хиянәт қилиш әһвали наһайити еғир икән.

Уйғур елидә узун йил дохтурханида ишлигән, һазир германийигә келип олтурақлашқан исмини мәлум қилишни халимиған бир дохтур, уйғур елидики әйдиз бимарлириниң бир айлиқ давалиниш һәққи 7000 йүән болғачқа, нурғунлиған бимарларниң бу пулни ешиналмай һаятидин айриливатқанлиқини мәлум қилған иди. (Меһрибан)