Yopurghining éshek bazisigha aylinishi yerlik déhqanlargha néme élip keldi?

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Köpinche Uyghur dihqanlirining birdin - bir qatnash qorali ishek we ishek harwisi. Photo by RFA

Xitay hökümitining qeshqer yopurgha nahiyisini xitaydiki eng chong éshek mehsulatlirini ishlepchiqirish bazisigha aylandurup , bu yurtqa "éshek yurti" dep nam bergenlikidin xewiringiz bolsa kérek . Ürümchi yermenkisi heqqidiki xewerlerge qarighanda , xitay shirketliri bu yil yopurghida éshek mehsulatlirini ishlepchiqirishqa yene 70 milyon yu'en meblegh sélishqa kélishim tüzgen . Igilishimizge qarighanda , yopurghida qurulghan éshek férmisi hemde barliq éshek mehsulatlirini pishshiqlap ishlesh zawutlirining hemmisi xitay ölkiliridin kélip meblegh salghuchilar teripidin qurulghan bolup , hetta bu férmilarning ishchilirimu aqqun xitaylar iken .

Undaqta , yopurgha éshek yurtigha aylandurulghandin kéyin , yerlik déhqanlargha qanchilik menpe'eti tegdi ?

Yopurgha yenimu keng éshek bazisigha aylanmaqchi

Tengritagh tori bu hepte, 16 - nöwetlik ürümchi yermenkiside , xitayning bezi shirketliri yopurgha éshiki süt mehsulatlirini pishshiqlap ishleshke 20 milyon , éshek göshi we éshek yélimi qatarliq mehsulatlarni pishshiqlap ishlesh türlirige 50 milyon yu'en bolup , jemiy bu türge 70 milyon yüenlik meblegh sélish toxtimi tüzgenlikini xewer qildi. Xitay da'iriliri 2000 - yili yopurgha éshikining alahide süpetliklikini bayqighandin kéyin 2001 - yili yopurgha nahiyisige mexsus meblegh sélip yopurgha éshiki mehsulatlirini pishshiqlap ishleshke bashlighan idi.

2003 - Yili xitaydiki eng chong éshek yilimi ishleydighan shendung dong'é éshek yélimi zawuti, Uyghur aptonom rayonluq hökümetning mexsus testiqi bilen, yopurghini mexsus xam eshya yetküzüp béridighan nuqtiliq éshek bazisigha aylandurushqa bashlighan. Shundaqla buning bilen yopurgha nahiyiside éshek göshi , éshek süti mehsulatlirini pishshiqlap ishlesh zawutliri keyni ‏- keynidin qurulushqa bashlighan. Gerche Uyghurlar éshekni qatnash qorali we emgek qorali süpitide öyde béqip ishletsimu , emma éshek göshini we uning her qandaq mehsulatini haram dep istimal qilmaydu . Emma xitaylarda bolsa asmanda sumrugh göshi yerde éshek göshi mezzilik" deydighan söz bolup , éshek ularning eng yaqturup yeydighan qimmetlik yimekliki hésablinidiken. Éshek sütini istimal qilghandin bashqa , éshekning bashqa ezaliri hemde térisinimu dora we girim boyumlirini yasashqa ishlitidiken.

Xitay hökümiti yopurgha éshikidin yenimu yuqiri iqtisadiy ünüm hasil qilish üchün , yopurghida éshek mehsulatlirini ishleshke meblegh salghuchilargha bajda alahide étibar bérishke oxshash siyasetlerni qollinip kelmekte. 2005 - Yili xitay hökümiti qedimiy Uyghur yurti bolghan yopurghigha " éshek yurti" dep nam berdi.

Yopurgha éshikidin kirgen milyonlap payda kimge?

Tengritagh torining bergen xewiride körsitishiche , yopurgha éshek bazisigha aylandurulghandin kéyin yerlik déhqanlargha nahayiti zor iqtisadiy ünüm élip kelmekte iken. Biz bu heqte yopurgha nahiyilik hökümet hemde yézilardiki déhqanlardin emeliy ehwal élishqa tirishtuq , yopurgha nahiyilik hökümet ishxanisigha ulan'ghan télifonimizgha , ishxana katipi rén aktipliq bilen jawab berdi.

Bu katipning tonushturushiche , yopurgha nahiyilik hökümet mexsus éshek bazisini kéngeytish üchün meblegh chaqirish ishxanisi tesis qilghan bolup , hazirghiche xitaydiki yette shirket bu nahiyige meblegh sélip zawut we férma qurghan . Hökümet bu meblegh salghuchilarning yerlishish ishlirida we baj qatarliq munasiwetlik tereplerde alahide étibarlar béridiken. Ishlepchiqirilghan éshek mehsulatliri xitay ölkiliri hemde chet'el bazirida barghanche bazar tépip dangliq mehsulatlargha aylan'ghan.

U yene , bu yil sélin'ghan 70 milyon yu'en mebleghning asasen éshek férmisini kéngeytip qurush we éshek süti pishshiqlap ishlesh türige sélinidighanliqini éytti. Biz bu katiptin bu nahiyide éshek férma we zawutlarning köpiyishi yerlik ammigha qandaq menpe'et élip kéliwatqanliqini soriduq. U "yopurghida éshek férmiliri hem éshek mehsulatlirini pishshiqlap ishlesh zawutliri qurulghandin kéyin déhqanlar éshek sütini hem éshekni sétip iqtisadi payda körüwatidu, zawutlargha ishqa orunlishiwatidu " dédi.

Éshiki yoq mollamning quliqi tinch

Biz buningdin ilgiri yopurghigha éshek yurti nami bérilgenliki heqqide bergen melumatlirimizda , xitay hökümitining Uyghurlar olturaqlashqan qedimiy yurt yopurghigha éshek yurti dep nam bergenlikining Uyghurlar teripidin "bu nam örp ‏- adet, diniy hem milliy eqidilirige qilin'ghan haqaret dégen naraziliqlarni peyda qilip qattiq tenqidke uchrap kéliwatqanliqi heqqide inkaslarni anglatqan iduq . Yopurghining yéziliridiki déhqanlardin igilishimizche , yopurgha nahiyisining éshek yürtigha aylandurulushi Uyghurlarning milliy hem diniy héssiyatigha zerbe béripla qalmay, yene yerlik déhqanlarni iqtisadiy jehetlerdinmu éghir ziyanlargha uchritip kelmekte.

Yuqiridiki ulinishtin, yopurghining éshek bazisigha aylandurulushi yerlik Uyghur déhqanlirigha némilerni élip kelgenlikini déhqanlarning özliridin anglaysiz. (Gülchéhre)