Uyghurlarda zakat uqumi


2007.08.31

Uyghurlarda baylarning her yili jem'iyettiki kembeghellerni yölesh meqsiti bilen ulargha zakat bérishtek ésil en'ene bar bolup, bu ming yildin köprek waqittin béri dawam qilip kelmekte. Uyghurlar zakattin ibaret mushu perz sayisida kembeghellerge yardem qolini sozushni diniy we insaniy mejburiyet dep tonuydu we uninggha zor ehmiyet béridu.

Zakat- musulmanlargha namazdin kéyinla buyrulghan perz we muhim ijtima'iy ibadettur. Qur'an kerimde zakat nechche onlighan orunda "zakat", "sediqe", "nepiqe" we "éhsan" dégen atalghular bilen bayan qilinidu. Allah ta'ala musulmanlarni zakatni ada qilishqa emr qilip, beqere sürisining 110- ayitide: "namazni ada qilinglar, zakatni béringlar, özünglar üchün qilghan qandaqla yaxshi emelinglar bolsa, allah ta'alaning dergahida uning sawabini tapisiler" dep körsetken.

Zakat bérish miqdari

Uyghurlar musulmanchiliqning telepliri süpitide zakat mesilisige alahide ehmiyet béridu. Uyghurlar musulmanchiliq qa'idisi boyiche, birawning özining we pütün a'ile éhtiyajidin tashqiri 85gram altun kelgüdek pul - méli bolghan kishining zakat ayrishni perz dep bilidu.

Uyghurlar altun, kümüsh, xelq puli, tijaret méli qatarliqlardin bulargha ige bolghinigha toluq bir yil tolishi sherti bilen % 2.5 Ni zakatqa ayriydu. Emma ashliq, méwe we köktatlardin % 10ni zakatqa ayriydu. Buni ular öshre - xiraj dep ataydu. Uyghurlar öshre - xirajni hosul alghan waqtida ada qilidu.

Zakatning ehmiyiti

Zakat- bir- biri bilen yardemlishidighan bir- birini söyidighan adaletlik shepqetlik bir jem'iyetni qurup chiqishning eng aldinqi amilidur.

Chünki, zakat baylarning wasitisi bilen jem'iyettiki péqirlarning halini yaxshilighanliqi sewebi bilen péqirlarning köngülliridiki baylargha qarita öchmenlik, düshmenlik we körelmeslik tuyghulirini yéngip baylar bilen péqirlar otturisida öz'ara söygü we hemkarliqni peyda qilish we diniy qérindashliqni kücheytish arqiliq ularning bextlik hayat sürüshige képillik qilidighan bir ésil ibadettur .

Zakat sözining menisi

Se'udi erebistanning medine munewwere shehiride turushluq yash alim muhemmed niyaz hajim zakat sözining menisi heqqide toxtilip mundaq dédi: "zakat" sözi ereb tilida paklash we östürüsh dégen ikki menini bildüridu. Qur'an kerim bu ikki menining her ikkisini bille ipadilesh üchün "zakat" sözini nahayiti hékmetlik halda tallap alghan. Zakat paklash menisi bilen baylarni achközlük we béxilliqning kirliridin tazilap paklaydu.

Merdlik her qandaq kishi we millet üchün ésil exlaqiy xislettur. Eksiche béxilliq rezil xuluqtur. Uning yaman aqiwiti shuki, u gahida kishilerni pul- mallirigha béxilliq qilish netijiside nomuslirini ayaq asti qilishigha, özlirining hayatini halak qilishigha, pul - méligha we jénigha béxilliq qilip, wetinidinmu yüz örüp, uni shexsiy menpe'eti üchün sétiwétishke élip baridu. Tarix shuni ispatlighanki, béxilliqqa adetlen'gen héchqandaq insan we héchqandaq millet nijat tapqan emes.

Zakat paklash dégende, yoqsullarni, yétim- yésirlarni allah ta'ala bergen pul- maldin ulargha chiqim qilishqa béxilliq qilidighan baylargha bolghan öchlük, adawet, körelmeslik we ziddiyetning illetliridin paklaydu. Zakat paklash menisi bilen baylarnimu béxilliqning rezil illetliridin paklashqa qaritilidu. Beziler zakatni inkar qilip, yaki uningdin qusur chiqirip, uninggha egeshmestin, tengsizlikni hel qilimiz dégen bahane bilen baylargha hujum qilip, ularning mal- mülkini zorluq bilen tartip élishqa dewet qilidu. Uning aqiwitide baylar gadayliqqa yüzlinidu. Sotsiyalizim dewride ene shundaq ehwalni körüsh mumkin. Zakatni bergüchiler allah ta'alaning emrini ada qiliwatimen dégen niyet bilen béridu. Zakat bergüchi kishi özini erkin we üstün rohi keypiyatta hés qilidighan bolidu. Chünki u bu ishi arqiliq özining béxilliqini, hawayi - hewisini, we shexsiyetchilikini yenggen bolidu.

Zakat östürüsh menisi bilen zakat bergüchilerning pul - mélini beriket we ejir - sawab bilen östüridu. Shundaqla, péqirlarghimu diniy qérindashlirining ularni yöleksiz tashlap qoymaydighanliqini hés qildurush bilen ularning rohiyitini östüridu.

Zakat ishlepchiqirishqa tosqun emes

Allah ta'ala qur'an kerimde: " insan peqet özining ishligen nersisining netijisini köridu" dep körsetken. (Nejm sürisi 39- ayet).

Xelqimizdimu: " ishligen chishleydu" deydighan hékmet bar. Halal riziq tépish yolida ishlesh allah ta'ala buyrighan emellerning ichide eng ehmiyetlik we mötiwer ibadettur. Chünki allah ta'ala buyrighan zakat, hej, ilim tehsil qilish qatarliq iqtisad bilen qilinidighan ibadetlerdin bashqimu perzlerni toluq ada qilish üchünmu insanning saghliqi we bedenning küch- quwwiti telep qilinidu. Melumki, ten saghlamliqini we bedenning quwwitini saqlash ishi kündilik kéreklik yémek- ichmeklerni teminleydighan iqtisadqa muhtajdur. Iqtisad peqet ishlesh arqiliq qolgha kélidu. Ishlesh tereqqi qilishning aldinqi amilidur.

Shungimu qur'an kerim pul- mal tépish üchün ishleshni allahning pezlini telep qilishtin ibaret bolghan ibadet da'irisidin sanap mundaq dégen: "namaz oqulup bolghanda zémin'ge tarqilip (öz meshghulatinglar bilen bolup) allahning pezlini telep qilinglar " (jumu'e sürisi 10- ayet).

Zakat kimlerge bérilidu?

Muhemmed niyaz hajimning éytishiche, Uyghurlar zakatlirini qur'an kerimning munu ayitide körsitilgen mexsus kishilerge béridu. Zakatning kimlerge bérishke munasip ikenliki qur'an kerimde mundaq bayan qilin'ghan:" zakat peqet péqirlargha, miskinler( yeni turushqa jayimu yoq kishilerge), zakat xadimlirigha, köngüllirini islamgha mayil qilish közde tutulghanlargha, qullarni azat qilishqa, qerizdarlargha, allahning yoligha we ibn sebiller( yeni pulidin ayrilip qalghan musapirlar)ge bérilidu".(Tewbe sürisi 60- ayet).

Zakat bérish Uyghur musulmanliri arisidimu uzundin buyan dawamliship kéliwatqan bolsimu, lékin xitay kommunistliri zakat bérishni chekligen hem tosqunluq qilghan ( toxti)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.