Зәһәрниң уйғурларға елип келиватқан балайиапәтлирини йәнила сәл чағлашқа болмайду

Хитай хәвәр ториниң 14-ноябир хәвиридә көрситишичә, хитайда зәһәрлик чекимликләргә өгинип қалғучилар ичидә яш өсмүрләрниң нисбити тез өрләватқан болуп, һазир пүтүн хитай миқясида тизимға елинған зәһәр чәккүчи яш өсмүр сани бир милйон 7 йүз 80 миңға йетип зәһәр чәккүчиләр омумий саниниң 87% тини игилигән.

Зәһәргә өгинип қеливатқан яш өсмүрләрниң истемал қиливатқан зәһәр түрлириму көп хиллашқан болуп хроиндин башқа музсиман зәһәр, баш гилдиңлитиш таблеткиси, к талқини қатарлиқларға хумар болғучиларму юқири нисбәтни игиләйдикән.

Тор вә учур алақә васитилириниң тез тәрәққий қилиши зәһәр содисиниму қолайлаштурған һәм яш өсмүрләр арисида тарқилишқа мәйдан һазирлимақта икән.
Уйғур ели хитай бойичә зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр сани вә нисбити җәһәттә изчил алдинқи орунда туруп келиватқан районниң бири. Уйғур ели зәһәр чәкләш вәзийити һәққидә “асия киндики” гезитиниң авғустта елан қилған хәвиригә қариғанда уйғур ели миқясида тизимлатқан зәһәр хумарлар 40 миңдин артуқ болуп, зәһәрхумарлар сани 1000дин ашқан шәһәр вә наһийә 7 гә йәткән.

Уйғур аптоном райони қанунчилиқ гезитиниң 9-ноябирдики хәвиригә қариғанда, 1991-йилидин етибарән, уйғур елидә әмгәк билән тәрбийиләп өзгәртиш системиси бойичә зәһәр ташлатқузуш әндизиси йолға қоюлғандин буян, уйғур ели миқясида мунасивәтлик орунлар тәрипидин йиғивелинип зәһәр ташлатқузғанлар 100 миңға йетидикән. Бу әһвалда зәһәр хумарларниң һәқиқий сани йәнила намәлум.

Уйғур елидики хитай җамаәт хәвпсизлик зәһәр чәкләш даирилириниң доклатлирида, 1990-йиллардин 2000-йилларғичә болған арилиқта уйғур елиниң зәһәр ямраш вәзийити интайин җиддий вә кәскин болған болса 2004-йилидин етибарән зәһәр чәкләш вә тазилаш хизмитиниң нәтиҗисидә зәһәрниң ямриши нисбәтән контрол қилинғанлиқи көрситилмәктә.

Йәни 2004-йилидин бу йилниң оттуриғичә, пүтүн уйғур ели чеграси ичидә паш қилинған зәһәрлик боюм делоси 10 миң 330 қетимға, тутулған җинайәтчи 11миң 388 адәмгә, қолға чүшкән хроин вә башқа зәһәрлик буюмлар 12 тонниға йәткән.

Һалбуки “ярп зәһәр чәкләш тори”ниң үрүмчи кәчлик гезитиниң июлдики хәвиридин нәқил кәлтүрүшичә, уйғур елидә зәһәр түрлүк шәкилләрдә сетилғандин башқа зәһәр содисиму техиму йошурун һаләткә киргән болуп буниң билән чәкләш йәниму риқабәткә дуч келиватқан икән.

Уйғур елидә зәһәр чәккүчиләр ичидә уйғурлар давамлиқ 90%tin юқири нисбәтни игиләп кәлмәктә, уйғур елиниң һазирқи зәһәр чәкләш вәзийити һәққидә, 15 йилдин буян зәһәр чәкләштә актип вә нәтиҗилик хизмәтләрни қилип келиватқан зәһәр чәкләш пидаийси шундақла “хироин” намлиқ уйғурлардики тунҗи зәһәр чәкләш китабиниң аптори әхмәт қурбан, уйғур яш өсмүрләр арисида зәһәргә өгинип қелиш нисбитиниң 10 йилниң алдидикигә қариғанда көрүнәрлик төвәнлигәнликини билдүрди.

Или областиму йеқинқи йиллардин буян үрүмчидин қалса зәһәр вә әйдиз әң тез ямриған җай санилип кәлмәктә. 20 Нәччә йилдин буян зәһәр чәкләш сепидә хизмәт қиливатқан,или областлиқ зәһәр ташлатқузуш мәркизиниң исмини ашкарилашни халимиған бир пешқәдәм сақчиси, уйғур елидә зәһәр чәкләштә йеңәлмәй келиватқан асаслиқ мәсилиниң зәһәр хумарларниң қайта чекивелиш әһвалиниң еғир бөлиши шундақла, күчни зәһәрниң кириш йолини тосуштин бәкрәк зәһәр ташлатқузушқа яритиливатқанлиқи икәнликини көрсәтти.

“ақ алвасти” пүткүл уйғур җәмийитигә ямриған 20 йилға йеқин җәрянда, зәһәрлик чекимликләрниң уйғурларға елип кәлгән талапәтлирини төвән мөлчәрләшкә болмайду. Хроин атлиқ бу иблис талай уйғур яшлирини, бәхтлик аилиләрни ханивәйран қилип, нәччә миңлиған уйғур әвладиниң җениға замин болди, әйдизгә охшаш қорқунчлуқ вабаларниң тарқилишиға сәвәб болди, зәһәрниң көп тәрәплимилик баласи апәтлирини баштин кәчүрүватқан уйғурлар ичидә, зәһәр чәкләшкә өзлүкидин пидалиқ көрситиватқан кишиләр көпәймәктә. Әл ичи зәһәр ташлаш, зәһәр чәкләш җәмийәт вә торлири, милләтни зәһәрниң зиянлиридин тосуш вә қутқузуш йолида һәрикәт қилмақта, зәһәр чәкләш пидаийси әхмәт қурбан, милләтни җәмийәтни болупму, нативан яш өсмүрләрни зәһәрниң баласи апәтлиридин йирақлаштуруш үчүн пүткүл җәмийәт ортақ һәрикәт қилиши керәклики, аилә мәктәп вә җәмийәт бирләшкәнла зәһәр чәкләштә нәтиҗә һасил қилиш мумкинликини әскәртти.