Зәһәрлик чекимликләр уйғур йезилириғичә ямримақта

• Аваз аңлаш
• Download story audio

Һазирғичә уйғур елидә байқалған зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр сани вә униңға мунасивәтлик болған әйдизләр саниға даир елан қилиниватқан санлиқ мәлуматлар давамлиқ юқирилап бармақта, шундақла тәкшүрүшләрдин мәлумки, уйғур елидә зәһәрлик чекимлик билән шуғулланғучиларниң 90%тин көпини уйғур яшлири игилимәктә. Демәк зәһәрлик чекимлик һәм униңға мунасивәтлик бир қатар мәсилиләр нөвәттә уйғур районидики асаслиқ җәмийәт мәсилисигә айлинип қалди.

Ишсизлиқ асаслиқ сәвәб болмақта

Болупму буниң ичидә толуқсиз оттура мәктәп оқуғучилиридин тартип алий мәктәп оқуғучилириғичә түрлүк зәһәрлик чекимликләргә һәр хил йоллар билән өгинип қелип, яшлиқи солуп, җисми шамдәк ерип, ғайилири көпүккә айлиниватқан уйғур яшлири, ата -аниларни, устазларни, пүтүн уйғур хәлқини азаблимақта.

Зәһәрлик чекимликләргә аит елан қилиниватқан мәлуматлардин, зәһәрлик чекимликләрниң уйғур елиниң үрүмчи, ғулҗа, қарамай қатарлиқ чоң шәһәрлиридә асаслиқ тарқалғанлиқи, чәккүчиләрму асасән иқтисади бир қәдәр юқири болған шәһәрләрдә байқалғанлиқи мәлум қилинип кәлмәктә.

Гәрчә зәһәрлик чекимликләрниң уйғур елидә тарқилиш сүрити пәвқуладдә тез болуватқан болсиму әмма буниң техичә намратлиқтин пүтүнләй қутулуп кетәлмигән йезиларға қәдәр тарқилип кетишини ойлиғанда бу толиму қорқунучлуқ бир мәсилигә айлиниду, әпсус бу қорқунучлуқ мәсилә нөвәттә тенивелишқа болмайдиған реал бир мәсилигә айланған.

Чекимлик йезиларғичә кеңәйгән

Йеқинда радиомизға телефон урған бир яшниң мәлуматиға қариғанда, алий мәктәпләрни пүттүрүп хизмәт тапалмай йезилириға қайтқан уйғур яшлири нәшә вә ақ тама қатарлиқ зәһәрлик чекимликкә берилип, туюқ йолға кирип қалған.

Биз бу яшниң ейтқанлириға асасән йәнә шу яш туриватқан йезиниң сақчиханисиға телефон қилдуқ, зияритимизни қобул қилған сақчи хадими, уйғур йезилирида зәһәрлик чекимлик мәсилисиниң шу қәдәр еғирлиқини инкар қилди.

Бизгә мәлумат бәргән яшниң билдүрүшигә қариғанда, нөвәттә һөкүмәт һәм җамаәт хәвпсизлик тармақлири асасий күчини уйғур елиниң муқимлиқи һәм уйғур мусулманлириниң паалийәтлирини контрол қилишқа аҗратқан болғачқа, зәһәрлик чекимликикә охшаш мәсилиләргә сәл қаримақта икән.

Алдинқи қатарда

Нөвәттә уйғур елидә зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр көпийип, сүрити хитай бойичә алдиға өтүпла қалмай, зәһәрлик чекимлик сәвәбидин әйдиз билән юқумланғучиларниң көпийиш тизлики һәтта дунядиму биринчи орунға өтти.

2004 - Йилиниң ахирида уйғур елидә шәһәрләрдә тизимға алдурған зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрниң 20миңдин ашқанлиқи елан қилинған иди,шәһәрдин башқа йезилардики зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрниму нәзәрдә тутқанда, нөвәттә уйғур елидә зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрниң һәқиқий санниң йәнә қанчилик өрлигәнликини тәсәввур қилмақ тәс.