Zeherlik chékimlikler Uyghur yézilirighiche yamrimaqta

• Awaz anglash
• Download story audio

Hazirghiche Uyghur élide bayqalghan zeherlik chékimlik chekküchiler sani we uninggha munasiwetlik bolghan eydizler sanigha da'ir élan qiliniwatqan sanliq melumatlar dawamliq yuqirilap barmaqta, shundaqla tekshürüshlerdin melumki, Uyghur élide zeherlik chékimlik bilen shughullan'ghuchilarning 90%tin köpini Uyghur yashliri igilimekte. Démek zeherlik chékimlik hem uninggha munasiwetlik bir qatar mesililer nöwette Uyghur rayonidiki asasliq jem'iyet mesilisige aylinip qaldi.

Ishsizliq asasliq seweb bolmaqta

Bolupmu buning ichide toluqsiz ottura mektep oqughuchiliridin tartip aliy mektep oqughuchilirighiche türlük zeherlik chékimliklerge her xil yollar bilen öginip qélip, yashliqi solup, jismi shamdek érip, ghayiliri köpükke ayliniwatqan Uyghur yashliri, ata -anilarni, ustazlarni, pütün Uyghur xelqini azablimaqta.

Zeherlik chékimliklerge a'it élan qiliniwatqan melumatlardin, zeherlik chékimliklerning Uyghur élining ürümchi, ghulja, qaramay qatarliq chong sheherliride asasliq tarqalghanliqi, chekküchilermu asasen iqtisadi bir qeder yuqiri bolghan sheherlerde bayqalghanliqi melum qilinip kelmekte.

Gerche zeherlik chékimliklerning Uyghur élide tarqilish sür'iti pewqul'adde téz boluwatqan bolsimu emma buning téxiche namratliqtin pütünley qutulup kételmigen yézilargha qeder tarqilip kétishini oylighanda bu tolimu qorqunuchluq bir mesilige aylinidu, epsus bu qorqunuchluq mesile nöwette téniwélishqa bolmaydighan ré'al bir mesilige aylan'ghan.

Chékimlik yézilarghiche kéngeygen

Yéqinda radi'omizgha téléfon urghan bir yashning melumatigha qarighanda, aliy mekteplerni püttürüp xizmet tapalmay yézilirigha qaytqan Uyghur yashliri neshe we aq tama qatarliq zeherlik chékimlikke bérilip, tuyuq yolgha kirip qalghan.

Biz bu yashning éytqanlirigha asasen yene shu yash turiwatqan yézining saqchixanisigha téléfon qilduq, ziyaritimizni qobul qilghan saqchi xadimi, Uyghur yézilirida zeherlik chékimlik mesilisining shu qeder éghirliqini inkar qildi.

Bizge melumat bergen yashning bildürüshige qarighanda, nöwette hökümet hem jama'et xewpsizlik tarmaqliri asasiy küchini Uyghur élining muqimliqi hem Uyghur musulmanlirining pa'aliyetlirini kontrol qilishqa ajratqan bolghachqa, zeherlik chékimlikike oxshash mesililerge sel qarimaqta iken.

Aldinqi qatarda

Nöwette Uyghur élide zeherlik chékimlik chekküchiler köpiyip, sür'iti xitay boyiche aldigha ötüpla qalmay, zeherlik chékimlik sewebidin eydiz bilen yuqumlan'ghuchilarning köpiyish tizliki hetta dunyadimu birinchi orun'gha ötti.

2004 - Yilining axirida Uyghur élide sheherlerde tizimgha aldurghan zeherlik chékimlik chekküchilerning 20mingdin ashqanliqi élan qilin'ghan idi,sheherdin bashqa yézilardiki zeherlik chékimlik chekküchilernimu nezerde tutqanda, nöwette Uyghur élide zeherlik chékimlik chekküchilerning heqiqiy sanning yene qanchilik örligenlikini tesewwur qilmaq tes.