Уйғурлар немә сәвәбтин зәһәрлик чекимлик әткәсчиликигә киришип қалди?

• Мухбиримиз гүлчеһрәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Бейҗиңдики йәр асти пойиз истансисидики әйдиз һәққидики тәшвиқат тахтиси. 1-Декабир. AFP

Уйғурларда зәһәрлик чекимлик түпәйли пәйда болуватқан мәсилиләр, ечинишлиқ аччиқ савақлар аз әмәс. Зәһәрлик чекимликкә қарши туруш гәрчә давамлиқ тәкитлинип келиватқан болсиму бирақ уйғур елидә хероин қатарлиқ зәһәрлик чекимлик пәйда болуп һазирға қәдәр, һөкүмәтниң униң алдини елишта қоллиниватқан тәдбирлириниң һечқанчә үнүм бәрмәйватқанлиқи уйғурларниң пикирлиридин мәлум болуп турмақта.

Уйғурларниң пәқәт зәһәрлик чекимликни чекиш биләнла қалмай һәтта зәһәрлик чекимлик әткәсчилики билән шуғуллиниватқанларниңму көпийиши уйғурларда ғәзәп һәмдә әндишиләрни күчәйтмәктә.

Алдинқи аңлитишимизда йүннәндики зәһәрлик чекимлик әткәсчилики билән шуғуллиниватқан уйғурларниң әһваллири һәққидә уйғурчә мәтбуатлардин игә болған мәлуматлиримизни һәмдә уйғур елидики бир сақчиниң бу һәқтә зияритимизни қобул қилип сөзләп бәргәнлирини аңлатқан идуқ.

Йешилмигән түгүн

Нөвәттә уйғур елигә зәһәрлик чекимликниң асаслиқ кириш еғизи болған рүйлида, бир нәччә миң уйғурниң мәхсус зәһәрлик чекимлик елип‏- сетиш, йөткәш билән шуғуллиниватқанлиқи мәсилиси уйғурларда зор ғулғула қозғимақта. Тор бәтлиридә буниңға пикир қатнаштурғучиларниң көпинчиси "уйғурлар немә үчүн җенини алқиниға елип қоюп бу ишқа киришиду ? намратлиқтинму? наданлиқтинму ? яки чиқиш йоли тапалмиғанлиқтинму ? " дегәндәк соалларни қоймақта.

Биз бу соалларға җаваб тепиш үчүн, мәлуматта көрситилгән, йүннәндики зәһәрлик чекимлик әткәсчилики билән шуғуллиниватқан уйғурларниң из дерикини елиш мәқситидә йүннән рүйли сақчи идарисиға телефон қилдуқ, әмма сақчи "бу җайда расла уйғурлар көп, әмма бәк тарқақ, сапла кичик ашханиларни ачиду, уларниң зәһәрлик чекимлик мәсилилири һәққидә ениқ бир немә дәп берәлмәймән" деди.

Чарә-тәдбир йетәрлик әмәс

Биз йәнә йүннәндә маралбеши наһийисидин кәлгән уйғурларниң бир қәдәр көпликини билгәндин кейин, бу һәқтә қәшқәр маралбеши наһийисидин әһвал игилидуқ. Телефонимиз маралбешидики бир аилигә уланди. Телефонимизни алған аял бу әһвалниң һәқиқәт икәнликини, еғираяқ аялларниң хитай өлкилиригә көпрәк баридиғанлиқини, бурун зәһәрлик чикимлик чикидиғанларни хели қаттиқ җазалайдиғанлиқини, һазир болса бундақ ишниң қалмиғанлиқини ейтти. У йәнә өз йолдишиниң зәһәрлиқ чекимликкә өгинип қалғанлиқини, зәһәрлик чикимлик сатқучи һәққидә гәрчә өз ағзи билән сақчи даирилиригә хәвәр қилған болсиму, уларниң кари болмиғанлиқини ейтти.

Биз бу әһвалларға игә болғандин кейин, йәрлик җамаәт хәвпсизлик оргининиң бу наһийидә йүз бериватқан зәһәрлик чекимлик билән мунасивәтлик җинайи ишларға қандақ тәдбир қоллиниватқанлиқини соридуқ, бир сақчи хадим зияритимизни қобул қилип, өзлириниң зәһәрлик чекимлик әткәсчилирини тәкшүрүп туридиғанлиқини, бәзи кишиләрниң қизиқиш билән бу йолға кирип қалидиғанлиқини ейтти.

Зәһәрлик чекимликниң қәйәрдин, кимләр арқилиқ, шундақла қандақ йоллар билән уйғур елигә кириватқанлиқи мунасивәтлик қанун органлириға мәлум икән, немә үчүн һөкүмәт яки сақчи тармақлири зәһәрлик чекимликниң кириш мәнбәсини тосушқа яки униң увисини бузушқа күчимәйду. Буниңға сақчилар өзиму муҗимәл җаваб берип, җазалашниң йетәрлик икәнликини билдүрди.

Зәһәрлик чекимликниң уйғур елидә бунчә ямришиға, зәһәрлик чекимлик билән шуғуллинидиған уйғурларниң бунчә көпийип беришиға зади немә сәвәб болуватиду? бу һәқтә кейинки программимизда уйғурларниң қарашлирини аңлиғайсиз. (Гүлчеһрә)