Uyghur élining zeherlik chékimlik weziyiti jiddiy tedbir qollinishqa muhtaj
2005.07.19
19- Iyul, tengritagh tor bétidin ashkarilinishiche, zeherlik chékimlikke qarshi turush téma qilin'ghan teshwiqat höjjetlik filimi " aq -qara xatiriler", Uyghur élide -18 iyuldin bashlap qoyulushqa bashlighan bolup, filimda her xil yollar bilen zeherlik chékimlikke öginip qalghan bir qanche yash ösmürning kechürmishliri teswirlen'gen bolup, ularning zeherlik chékimlikke bérilgendin kéyinki échinishliq aqiwetliri arqiliq, zeherlik chékimlikning insanning hayati we turmushigha, a'ile hemde jem'iyetke qandaq éghir apetlerni élip kélidighanliqi yorutulghan.
Höjjetlik filimning muqeddime qismida körsitilishiche, nöwette xitayda zeherlik chékimlik chekküchiler 1milyon 140minggha yetken bolup, ularning ichide 35yashtin töwenler 70٪ni igileydiken. Shungimu mezkur filimde yash - ösmürlerge zeherlik chékimlikning ziyanliqliqini tonutush asasiy téma qilin'ghan.
Uyghurlarda 10 yildin buyan zeherlik chékimlik mesilisi éghirlap barmaqta
Uyghur élimu 10 yildin buyan xitay boyiche zeherlik chékimlik mesilisi eng éghir hésablinidighan jaylarning biri bolup kelmekte, shundaqla u yéqinqi yillarda eydiz mesilisi bilen zich baghlan'ghan intayin jiddiy bir mesilige aylandi.
Uning üstige Uyghurlarni endishige séliwatqini, Uyghur yashlirining zeherlik chékimlikke bérilish ehwalining barghanche éghirlishiwatqanliqidur. Istatistikiliq melumatlargha qarighandimu Uyghur élide zeherlik chékimlik chekküchilerning 90٪tin köpreki Uyghurlar iken.
Zeherlik chékimlikni ortaq shpiris arqiliq urush yoli bilen, Uyghur yashlirida öz ara eydiz wirusi bilen yuqumlinish ehwalimu barghanche éghirlawatqan bolup, tekshürüshlerge qarighanda, Uyghur élide bayqalghan eydizlerning 93٪tin köpreki mushu yol bilen eydizni yuqturuwalghan.
Uyghur élide zeherlik chékimlik weziyitining kontrolgha élinmasliqi yenila müjimel bir mesile
Xitay hökümiti Uyghur élide zeherlik chékimlikni cheklesh üchün teshwiqat terbiyilirini élip bérish, her yilqi zeherlik chékimlikke qarshi turush künliride zeherlik chékimlik etkestchilirige qattiq jaza qollinish, yilda zeherlik chékimlik mesilisige a'it sanliq doklatlarni élan qilish hemde zeherlik chékimlik tashlatquzush orni qurushqa oxshash wastiler bilen Uyghur élining zeherlik chékimlik weziyitini kontrol qilishqa urunuwatqan bolsimu, buning héchqanche ünüm bermeywatqanliqini, metbu'atlardiki sanliq doklatlar, shuningdek Uyghur élining zeherlik chékimlik shundaqla eydiz weziyitidin körüwélish tes emes.
Bizning zeherlik chékimlik tashlatquzush ornigha qaratqan ziyaretlirimizdinmu Uyghur élide zeherlik chékimlik weziyitining éghir bolushi bilen teng, saqchi yaki hökümetning munasiwetlik tarmaqlirining zeherlik chékimlikni kontrol qilishta küchining yétishmeywatqanliqi, shundaqla buning seweblirining intayin müjimel ikenliki melum, hetta zeherlik chékimlik chekleshke mes'ul saqchilarmu buninggha éniq jawab bérelmeydu.
Xitay hökümitining jiddi tedbir qollanmasliqi tenqitke uchrimaqta
Xitay hökümitining Uyghur élide zeherlik chékimlikni kontrol qilishta ünümlük tedbir qollanmay, eydizge oxshash éghir jem'iyet mesililirining barghanche kéngiyishige seweb bolghanliqi xelqaradiki zeherlik chékimlik hemde eydizge qarshi tetqiqat élip bériwatqan jem'iyet hemde mutexexsislerningmu endishisini qozghighan bolup, bu heqte amérika jon xopkinis oniwérstétining eydiz mutexessisi béyir kiris ependi, Uyghur élide zeherlik chékimlik chekküchilerning alahide köpliki shundaqla asasiy sanni Uyghurlarning teshkil qilidighanliqidek mesilining diqqitini tartqanliqi, biraq xitay hökümitining Uyghur élide zeherlik chékimlik weziyiti éghirlashqan 10 yildin buyan, néme üchün ünümlük bir tedbir qollanmighanliqini chüshinelmigenlikini ipadilep, "xitay hökümiti eydizge oxshash éghir mesililerning menbesi bolghan zeherlik chékimlikning menbesini tosushta jiddiy tedbir qollinishi, jem'iyette zeherlik chékimlik bilen shughullan'ghuchilarning chékimlik tashlishigha köprek yardem bérishi, zeherlik chékimlik arqiliq eydizge oxshash késelliklerning aldini élishta bir qétimliq shpiris tarqitishqa oxshash, emeliy ishlar qélishi kérek, bu mesilige peqet sanliq melumat chiqirip qoyushla kupaye qilmaydu" dep bildürdi.
Bighubar yash- ösmürler zeherlik chékimlikning qurbanigha aylanmaqta
Uyghur élide kishini endishige salidighan yene bir mesile, zeherlik chékimlik chekküchilerning, zeherlik chékimlikning ziyanliqini bilmey turup zeherlik chékimlikke öginip qélishi shundaqla, yash ösmürlerning bashqa kishilerning aldishi yaki mejburlishigha oxshash wasitiler bilen zeherlik chékimlikke öginip qélishi bolup, bu mesile hetta zeherlik chékimlikke qarshi turush teshwiqatiningmu unche ünüm bermigenlikini körsitip turmaqta.
Bu heqte 16 yéshida zeherlik chékimlikke ögünüp qalghan hazirghiche bir qanche qétim mejburi tashlatquzush ornigha kiripmu yenila zeherlik chkimliktin qutulalmighan bir Uyghur yash ökünüsh ichide bashqa yash ösmürlerni hergiz özi mangghan yolgha méngip qalmasliqqa chaqirghan idi. (Gülchéhre)
Munasiwetlik maqalilar
- Eydizning aldini élishta, ayallar téximu köngül bölüshke muhtaj
- Yaponiyide échilghan xelq'ara eydiz yighini ayaqlashti
- Xitaydiki zeherlik chékimlik chekküchilerning sani 790 minggha yetti
- Xitaydiki eydiz guruppiliri shexsi menpe'eti üchün xizmet qilmaqta
- Xitay hökümiti eydiz pa'aliyetchilirining herikitige tosqunluq qilmaqta