Уйғур елидә зәһәрлик чекимлик ташлатқузуш орунлириниң давалаш һәққи зиядә юқири болмақта

• Мухбиримиз гүлчеһрәниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

1999-Йили 25-май күни бир хитай сақчиси бейҗиңдики зәһәрлиқ чекимликкә қарши туруш тәрбийиләш мәркизи алдида . AFP

Уйғур елида зәһәрлик чекимлик ишләпчиқирилмайду, әмма уйғур ели хитай өлкилиридин зәһәрлик чекимликләрниң оттура асия вә башқа тәрәпләргә тошулуш еғизи болғандин башқа, йәнә хәлқара зәһәрлик чекимлик ишләпчиқириш һәм әткәсчилик базисиниң бири болған афғанистан, пакистан, таҗикистандин ибарәт алтун һилал ай дәп аталған җайлар билән йеқин чегрилиниду. Шуңа уйғур ели чегра ичи һәм сиртидики зәһәрлик чекимлик әткәсчилириниң һәрикәт қилидиған райони болуп қалған.

Зәһәрлик чекимлик әткәсчилики күчәймәктә

Тәйвән мәркизи ахбаратиниң сәйшәнбә күни хәвәр елан қилишичә, үрүмчи таможна идариси 2005 - йили 9 - айдин 10-айғичә болған арилиқта, уйғур ели чегриси арқилиқ йөткәлмәкчи болған зәһәрлик чекимлик пишшиқлап ишләшкә ишлитилидиған химийиви хамәшядин 4 миң 300 гирамни қолға чүшүргән.

Нөвәттә уйғур елидә һәрикәт қиливатқан зәһәрлик чекимлик әткәсчилири зәһәрлик чекимликни бивастә йөткәштин, хероин ишләпчиқиришта ишлитилидиған химийилик маддиларни йөткәшкә киришкән болуп, улар бу хил боюмларни йөткигәндә химийилик маддилар қачиланған йәшик яки халтиларға башқа боюмларниң исмини өзгәртип йезип өткән. Буниң билән таможна орунлири уйғур ели чегрисидики химийилик буюмларниң импорт‏- екиспортиға алаһидә етибар билән қарашқа башлиған. Сүпәтсиз

Хероин хәвпни еғирлаштурмақта

Бундақ бир вәзийәттә уйғур елидә зәһәрлик чекимликниң ямриши йәниму еғирлашмақта. Зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрму йеқинқи он йилда тез сүрәттә көпәйди. Уйғур елидә зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр асасән, зәһәр күчи әң юқири, хумар қилиши тез һәм һәммидин хәтәрлик болған хероинни истимал қилиду. Дәсләптә чекиштин кейин уни суюқлуқ қилип йиңнә арқилиқ томурға урушқа өтиду.

Уйғур ели зәһәрлик чекимлик чәкләш хадимлириниң билдүрүшичә, уйғур елидики зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр ишлитиватқан хероин көп хил йоллар арқилиқ қолдин‏- қолға өтүш җәрянида нәччә қетим башқа химийилик тәркибләр қетилип ясалған зәһәр күчи интайин өткүр болған һәтта һаятқа хәтәр елип келидиған шәкли өзгәргән бир хил хроин болуп, йеқинқи йилларда зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр ичидә шу хилдики зәһәрлик чекимликни окул қилип уруш һаман йүрики тохтап қелип, җенидин айрилидиған вәқәләр даим йүз берип турмақта икән. Һәтта бәзиләр зәһәрлик чекимлик дәп сетиватқанлири пәқәтла баш ағриқни тохтитиш дорисиниң увиқи яки башқа химийилик боюмлар болғачқа, зәһәрлик чекимлик билән шуғулланғучиларниң һаяти һәр минут хәвп ичидә икән.

Зәһәрлик чекимлик аилиләрни ханивәйран қилмақта

Зәһәрлик чекимлик наһайити көп иқтисад тәләп қилидиған болғачқа, зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр өзиниң җисманий роһи һәм иқтисадини йоқатқандин башқа аилисиниму еғир бәхтсизликкә дучар қилиду. Шундақла көп сандики зәһәрлик чекимлик чәккүчиләр күндилик хумарини қандуруш үчүн һәр хил җинайи қилмишлардинму баш тартмайду. Зәһәрлик чекимлик ямриған җәмийәтниң қандақ яман вәзийәтләргә дуч келидиғанлиқини қияс қилмақ тәс.

Зәһәрлик чекимликкә берилгәнләр техиму көпәймәктә

Нөвәттә уйғур елидики зәһәрлик чекимлик билән шуғулланғучилар ичидә уйғур яшлири бир қәдәр юқири нисбәтни игиләйду. Уларниң ичидә һәтта юқири мәлуматлиқ дөләт хадимлири, алий мәктәп оқуғучилири, қизлар һәтта яш өсмүр балиларму бар.

Уйғур елидики мәлум зәһәрлик чекимлик ташлаш орнидики бир сақчи зияритимизни қобул қилип зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрниң барғанчә көпийиватқанлиқи һәмдә йешиниңму барғанчә кичикләватқанлиқини ейтти.

Нөвәттә уйғур елидә еғир җисманий һәм роһий азаб, иқтисадий йүкләр дәстидин өзликидин зәһәрлик чекимлик ташлаш нийитигә кәлгәнләр болсун яки аилидикилириниң мәҗбурлишидин зәһәрлик чекимлик ташлатқузуш орниға апирип берилгәнләр болсун, уларниң зәһәрлик чекимликтин қол үзүши охшашла интайин юқири иқтисадий чиқим тәләп қилиду. Чүнки уйғур елидә тәсис қилинған ақ сарай аталған зәһәрлик чекимлик ташлатқузуш орунлириниң бир һәптилики бир миң йүәндин һәтта бир қанчә миң йүәнгичә, зәһәрлик чекимлик ташлиғучиларниң пули болмиған тәқдирдә бу хил орунларда давалиналмайду. Мана бу зиддийәтлик мәсилә зәһәрлик чекимлик чәккүчиләрни һәмдә уларниң аилисини техиму еғир вәзийәткә дучар қилмақта. Уйғур елидики мәлум наһийә базиридин зияритимизни қобул қилған бир аял ериниң зәһәрлик чекимликкә киришип қалғанлиқиға йәттә йил болғанлиқи, ташлатқузуш орунлири наһайити юқири пул тәләп қилғанлиқи үчүн ерини давалитишқа амалсиз икәнликини билдүрди.

Зәһәрлик чекимликкә қарши туруш орунлири, зәһәрлик чекимлик чәккүчиләргә қандақ тәдбир қоллиниду? зәһәрлик чекимлик ташлаш орунлири, бимарлардин юқири баһада һәқ алғандин кейин, уларни қандақ давалайду? бу һәқтә программимизниң кейинки қисмида давамлиқ мәлумат беримиз. (Гүлчеһрә)