Тесланиң үрүмчидә шөбә дукан ечиши күчлүк тәнқидкә учриди

Мухбиримиз ирадә
2022.01.03
Тесланиң үрүмчидә шөбә дукан ечиши күчлүк тәнқидкә учриди Хитай байриқи устидики тесла(Tesla) ниң бәлгиси. 2021-Йили 7-январ.
REUTERS

Даңлиқ електронлуқ аптомобил ширкити тесла өзиниң үрүмчидә шөбә дукини ачқанлиқини җакарлиған. Уларниң елан қилишичә, мәзкур шөбә дукини үрүмчиниң мидуң райониға җайлашқан болуп, һәм сетиш һәм мулазимәт билән тәминләйдикән.

Тесла ширкитиниң хитайдики 60 тин артуқ шәһәрдә сетиш орунлири болсиму, әмма униң ирқий қирғинчилиқ йүз бериватқан уйғур елиниң мәркизидә шөбә ечиши зор инкас қозғиди. Тесланиң бу һәрикити иҗтимаий таратқуларда тәнқидкә учриди.

Уйғурларға қаритиливатқан ирқий қирғинчилиқни дуняға ашкарилашта һалқилиқ рол ойниған тәтқиқатчи адриян зениз радийомизға қилған сөзидә тесланиң һәрикитини тәсири яхши болмиған бир һәрикәт, дәп баһалиди. У мундақ деди:

“йүз бериватқан шунчә ишларға қаримай тесланиң үрүмчидә шөбисини ачмақчи болуши соал пәйда қилидиған бир һәрикәт. Тесла өзиниң тиҗарәт қиливатқанлиқини илгири сүриду. Бирақ униң үрүмчидики шөбиси кишиләргә хата сигнал бериду”.

Тесла ширкити йеңи йил һарписи йәни 31-декабир күни хитайниң вейбо торидики рәсмий һесаби арқилиқ үрүмчидики шөбиси ечилғанлиқини җакарлиған болуп, улар баянида “2021-йилиниң ахирқи күни биз шинҗаңда учришайли. 2022-Йили, биз бирликтә шинҗаңни електронлуқ сәпәргә чиқирайли” дегән. Улар бу язмисини тесланиң үрүмчидики шөбисиниң ечилиш мурасимидики хитайниң әнәниви әҗдиһа усулиниң сүрәтлири билән бирликтә тарқатқан.

Америка һөкүмити хитайниң уйғур елидики бастурушлири вә инсан һоқуқи дәпсәндичиликлирини ирқий қирғинчилиқ һәм инсанийәткә қарши җинайәт дәп бекиткән. Америка һөкүмити йәнә хитайниң уйғурларға қаратқан ирқий қирғинчилиқини нәзәрдә тутуп туруп, бейҗиң қишлиқ олимпик мусабиқисини дипломатик байқут қилидиғанлиқини җакарлиған. Арқидин америкада “уйғур мәҗбурий әмгикини чәкләш қануни” йеңи йил кириштин сәлла бурун президент байден тәрипидин имзалинип рәсмий қанунға айлинип, америка һөкүмити вә дөләт мәҗлисиниң уйғур ирқий қирғинчилиқини вә уйғур мәҗбурий әмгикини тохтитиштики йүксәк ирадисини намаян қилип бәргәниди.

Адириян зенз әпәндиниң ейтишичә, бу қанун хитайға яки уйғур елигә мал сатидиған америка ширкәтлирини чәклимисиму, әмма буниңдин хитайниң бундин кейин ғәрб ширкәтлирини тәрәп тутушқа қистайдиғанлиқини көрүвалғили болидиғанлиқини ейтти. У мундақ деди: “билгиниңиздәк тесла ширкити уйғур райониға мал сатиду. Улар у йәрдә ишләпчиқармайду вә ишләпчиқарған мәһсулатлирини америкаға сатмайду. Шуңа улар уйғур мәҗбурий әмгикини чәкләш қануниға хилаплиқ қилған һесабланмайду. Әмма униң хәлқараға бәргән тәсири бәк начар болиду. Тесла хитайдин наһайити зор пайда күтүватиду. Шуңа уларниң бу базарни йоқитип қоюшни халимайдиғанлиқи муқәррәр. Бу йәрдә муһим болғини, бизниң әмди йеңи бир йүзлинишни көрүшимиз мумкинлики, йәни хитайниң әмди ғәрб ширкәтлирини хитайдики мәнпәәти билән әхлақий позитсийәси арисидин бирни таллашқа мәҗбурлишидур. Ширкәтләр әгәр хитайда тиҗарәт қилимән десә, шинҗаңда йүз бериватқан вәһшийликләрни көрмәскә селишқа вә өзиниң әхлақий һәм қануний мәсулийитидин қечишқа мәҗбур болиши мумкин”.

Техи йеқинда американиң хәлқаралиқ ширкити волмарт вә интил ширкәтлири уйғур мәҗбурий әмгикини чәкләш қануниға асасән уйғур мәҗбурий әмгикидин халий болуш үчүн көрсәткән тиришчанлиқи үчүн хитай хәлқи вә һөкүмитиниң әйиблишигә учриғаниди. Ғәрб ширкәтлири нөвәттә әхлақ вә мәнпәәт арисидики интайин назук сизиқта меңишқа мәҗбурлиниватқан бир пәйттә тесланиңму районға кириши нурғун көзәткүчиләр тәрипидин тесланиң хаталиқи, дәп қаралмақта.

Америка кеңәш палата әзаси марко рубийому 3-январ бу һәқтә тивиттерда инкас қайтуруп: “президент байден уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қанунини имзалиғандин кейинла тесла шинҗаңда шөбә дукинини ачқанлиқини елан қилди. Дөләтсиз ширкәтләр хитай коммунистик партийәсиниң райондики ирқий қирғинчилиқ вә қул әмгикини йепишиға ярдәм қилмақта” дәп язған.

Америкадики уйғур адовкат вә тәтқиқатчи рәйһан әсәтму тивиттер арқилиқ буниңға инкас қайтуруп ; “тесла қаримаққа өзиниң қандақ бир келәчәкни яритишқа ярдәмдә болуватқанлиқиға бәк әһмийәт бәрмәйдиғандәк қилиду. Йәни у хитайдики базардин пайда тапқан муддәтчә хитайдики қуллуқ түзүмни қобул қилғандәк қилиду. Инсанийәткә қарши җинайәтләргә ярдәм вә илһам бериш пәхирлинидиған иш әмәс” дәп язған.

Адриян зенз әпәнди бундақ бир шараит астида һөкүмәтләр вә истемалчиларниң һәрикәткә өтүши керәкликини ейтти. У мундақ деди: “ширкәтләр өзигә зиян тәгмәйдиған әһвалда әхлақтин сөз ачиду, худди американиң ички сиясәтлиридә болғинидәк. Шуңа мениң тәкрарлайдиғиним, бундақ вәзийәткә қанун вә истемалчилар арқилиқ тақабил туруш керәк. Җүмлидин ғәрб һөкүмәтлири ширкәтләрни чәкләйдиған қанун-түзүмләрни түзүп чиқиши керәк. Истемалчилар болса тәрәп тутуш арқилиқ бундақ ширкәтләрни қейин әһвалда қоюши керәк”.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.