Türkiye we pars qoltuqi elliri diplomatlirining xitayda ziyarette bolushi diqqet qozghimaqta

Muxbirimiz nur'iman
2022.01.12
Türkiye we pars qoltuqi elliri diplomatlirining xitayda ziyarette bolushi diqqet qozghimaqta Türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghlu xitay tashqi ishlar ministiri wang yi bilen uchrashti. 2022-Yili 12-yanwar, jyangsu.
AP

Roytérs agéntliqining 11-yanwar bergen xewirige qarighanda, bu hepte yeni 10-yanwardin 15-yanwarghiche se'udi erebistan, kuweyt, oman, behreyn qatarliq döletlerning tashqi ishlar ministirliri we paris qoltuqi hemkarliq kéngishining bash katipi xitayda ziyarette bolidiken.

Türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghlu 12-yanwar küni özining ijtima'iy taratqusida xitay tashqi ishlar ministiri wang yi bilen körüshkenlikini bildürgen. U bu heqtiki yazmisida körüshüshte déyilgen mezmunlar heqqide mundaq dégen: “Mezkur körüshüshte xitay bilen bolghan iqtisadi hemkarliq imkaniyetliri heqqide toxtalduq. Küntertipimizdiki mesililerge bolupmu Uyghur türkliri mesilisige bolghan köz qarishimizni we bu mesilige bolghan sezgürlükimizni otturigha qoyduq.”

Xitay tashqi ishlar ministirliqning bildürüshiche, iranning tashqi ishlar ministiri hüseyin emir abdullahiyenmu bu jüme küni yeni 15-yanwar küni xitayda ziyarette bolidiken.

Xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi wang wénbin 11-yanwar küni muxbirlarni kütüwélish yighinida mundaq dégen: “Xitay bilen iran muhim mesililerde bir-birini qet'iy qollaydu”.

Türkiye hajettepe uniwérsitétining dotsénti, istratégiye mutexessisi erkin ekrem ependi bu heqte radi'omizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Xitay özining iqtisadi we siyasiy tesirini paris qoltuqi ellirige kéngeytishke tirishiwatidu”.

Bu heqte élan qilin'ghan maqalilerge qarighanda közetküchiler, yene bir tereptin qarighandimu pars qoltuqi hemkarliq kéngishige eza döletler bu hepte xitayda ziyarette bolush arqiliq amérika-xitay munasiwitidiki jiddiylik mezgilide xitay bilen bolghan iqtisadiy hemkarliqni kéngeytish we siyasiy jehette ortaq tonush hasil qilishning yollirini izdewatidu, dep qarighan.

Xewerde körsitilishiche, wang yi se'udi erebistan tashqi ishla ministiri bilen asasliqi iqtisadiy hemkarliq üstide muzakire ilip barghan. Xitay terepning bayanatigha qarighanda béyjing riyad bilen yéngi énérgiye, tor sodisi, qanun ijra qilish we arxé'ologiyelik türlerde hemkarlishishni xalaydighanliqi otturigha qoyghan. Diniy we milliy kimliki sewebidin xitay teripidin irqi qirghinchiliqqa uchrawatqanliqi amérika bashchiliqidiki démokratik döletler teripidin étirap qilin'ghan Uyghurlar heqqide bir muzakirining bolghan bolmighanliqi heqqide héchnéme déyilmigen.

Bu heqte amérikada turushluq xitay mesililiri tetqiqatchisi ilshat hesen ependi radiyomizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Xitay olimpik yéqinlashqanséri gherb elliri teripidin yétim qaldurulghandin kéyin dunyagha özining yalghuz qalmighanliqini bildürüsh we iqtisad arqiliq Uyghur mesilisini burmilap islam ellirining qollishini qolgha keltürüsh üchün mushundaq uchrishishlarni orunlashturuwatidu”.

Xitay hökümitining uzun yillardin buyan iqtisadiy kozir arqiliq, bolupmu ul-mu'essese qurulushini kötürige éliwélish arqiliq ottura sherq ellirini sizghan siziqidin chiqalmas qilip qoyushi 2017-yilidin bashlap yuqiri pellige chiqqan Uyghur qirghinchiliqida téximu roshen ipadilen'gen. Islam elliri hetta birleshken döletler teshkilati qatarliq xelq'araliq sorunlarda xitay hökümitining Uyghurlargha qarshi siyasetlirini himaye qilip awaz bergen idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.