Uyghur kishilik hoquq qurulushi bashchiliqida Uyghurlarning mejburiy emgekke sélinishigha qarshi heriket bashlandi

Muxbirimiz méhriban
2020.07.24
mejburiy-emgek-kiyim-tikish-zawuti.jpg Xotendiki melum bir zawutta ishlewatqan Uyghur ishlemchiler.
Social Media

Amérikadiki Uyghur kishilik hoquq qurulushining chaqiriqi, xelq'aradiki kishilik hoquq teshkilatlirining awaz qoshushi bilen Uyghurlarning mejburiy emgekke sélinishigha qarshi dunyawi heriket bashlandi. Dunyadiki dangliq toqumichiliq fabrikiliri we markilar Uyghurlarni “Qul emgiki” ge séliwatqan xitay shirketliri bilen bolghan soda alaqisini üzüshke chaqiriq qilindi.

Uyghur kishilik hoquq qurulushi xadimliridin teshwiqat we alaqe ishlirigha mes'ul pétir irwin ependi bilen programma kordinatori mustafa aqsu ependiler 23-iyul küni ziyaritimizni qobul qilip, bu chaqiriqqa herqaysi döletlerdiki Uyghur teshkilatliri we kishilik hoquq teshkilatlirining aktipliq bilen awaz qoshqanliqini bildürdi.

Pétir irwin ependi so'alimizgha jawab bérip: “Hazirgha qeder 36 dölettin kelgen 180 din artuq jem'iyet, teshkilat we ishchilar oyushmisidin terkib tapqan köp xil guruppilar awaz qoshti. Shunga bu chaqiriqta her xil arqa körünüshler bar. Her xil arqa körünüshtiki oxshimighan mesililerning otturigha chiqishi bu dangliq markilarni Uyghur rayonidin ayrilishqa chaqirghan yaxshi ipadidur,” dédi.

Uyghur kishilik hoquq qurulushining kordinatori, yardemchi tetqiqatchi mustafa aqsu ependi mezkur heriketning royapqa chiqishida Uyghur kishilik hoquq qurulushidin bashqa, amérikadiki ishchilar hoquqi uyushmisi, xelq'ara qulluqqa qarshi turush teshkilati, xelq'ara emgek hoquqi munbiri qatarliq teshkilat we organlarningmu küch chiqarghanliqini bildürdi.

Mustafa ependining bildürüshiche, mezkur chaqiriqqa awaz qoshqan teshkilatlar herqaysi döletlerdiki Uyghur teshkilatliri, kishilik hoquq teshkilatliri we bashqa ijtima'iy teshkilatlar bolup, 23-iyul chüshtin kéyin'ge qeder 190 din éship ketken.

Ular yene mezkur heriketning meqsiti we chaqiriqta otturigha qoyulghan telepler heqqide izahat berdi.

Pétér irwén ependi bizning “UNPO Qandaq seweb bilen köpligen teshkilatlar qatnashqan bu heriketni xelq'ara kölemdiki Uyghurlar mejburiy emgekke sélinip ishlepchiqiriliwatqan toqulma mehsulatlarni cheklesh herikitige aylanduralidinglar?” dégen so'alimizgha jawab bérip, mundaq dédi: “Biz, yeni UHRPS we bu ittipaqning rehberliri bilen bir yerge kélip, bir qanche seweb bilen Uyghurlarning mejburiy emgikige cheklime qoyush herikitini bashliduq. Bu heriketni bashlishimizda birinchidin, biz bashqilarning xitayning Uyghur rayonida ishlepchiqirilidighan kiyim-kéchek, toqumichiliq yaki paxta qatarliqlarni menbe qilidighan xelq'aradiki her qandaq dangliq markilargha munasiwetlik uchurlarni igiliduq, mesilini chüshenduq we tonup yettuq, ular bu ehwalda bu xil mejburiy emgektin payda alidu. Ikkinchidin, dangliq kiyim-kéchek markilirining mejburiy emgektin nep alidighanliqini bilimiz. Shunga bizning dewatqinimiz bu xil xelq'aradiki dangliq markilarning derhal Uyghur rayonidin chékinish pilanini tüzishidur.”

Pétir irwén ependi “Bu herkitinglarning asasiy meqsiti néme?” dégen so'alimizgha jawab bérip: “Asasliq meqset dangliq markilarni heriketke chaqirish jeryanida shirketlerning marka wedisi dep atalghan kélishimge imza qoyushini qolgha keltürüsh, ularning 365 kün ichide Uyghur rayonidin ayrilishigha wede bérishini qolgha keltürüsh,” dédi.

Pétir irwén ependi yene “Kishilik hoquq teshkilatlirining bu xil chaqiriqliri dunyadiki dangliq marka we soda shirketlirining Uyghurlarni mejburi emgekke salghan xitay shirketliri bilen bolghan sodisini üzüshide qandaq roli bolidu?” dégen so'alimizgha mundaq jawab berdi: “Méningche, bu heriket chaqiriqi mesilining ich yüzini ashkara qilidu. Biri, Uyghurlar ishlitilgen shirketler, zawutlar we mejburiy emgek küchi bilen teminlesh zenjiri bar marka we shirketlerge nisbeten ular mesilining néme ikenlikini, ularning teminlesh zenjiride mejburiy emgekning barliqini obdan bilidu, dep oylaymiz. Bu nuqtida yaki mushu nuqtigha qeder ular buni hel qilishni ret qilip keldi. Shunga bu chaqiriq mahiyette bu mejburiy emgekke chétishliq bu shirketlerning rayondin chiqip kétishi we bu mejburiy emgek bilen alaqisi bar teminlesh zenjiri bilen bolghan alaqini toxtitishini ashkara ilgiri sürmekte.”

Uyghur kishilik hoquq qurulushining programma kordinatori mustafa aqsu ependi mezkur heriketke hazirgha qeder awaz qoshqan teshkilatlarning barghanche köpeygenlikini bildürdi. Xelq'aradiki köpligen teshkilar awaz qoshqan bu heriketning ünümige ümidwar qaraydighanliqini eskertti.

Xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan siyasiy we irqiy qirghinchiliqlirining herqaysi sahelerdiki tepsilatlirining téximu keng da'iride ashkarilinishi bilen xelq'arada barghanche keskin tenqidke duch kelmekte. 2020-Yili kirishi bilen amérika qatarliq döletlerde Uyghurlarni bashturushta jawabkarliqi bar dep qaralghan xitay hökümet emeldarliri we shirketlerge qarita qanun-belgilimiler maqullinip, emeliy tedbirler élinidighanliqi élan qilindi. 20-Iyul küni amérika soda ministirliqi bayanat élan qilip, xitaydiki “Sanji yida toqumichiliq guruhi”, “Xoten xawlin chach mehsulatliri zawuti”, “Nenjing toqumichiliq guruhi”, “Nenchang filim téxnologiyesi” qatarliq 11 shirket we zawutni “Qara tizimlik” ke kirgüzgenlikini élan qilghan.

Yaponiye hökümitimu yaponiyening xitaydiki shirketlirining xitaydin köchüp chiqishigha iqtisadiy yardemde bolidighanliqini jakarlighan. 19-Iyul küni yaponiyening 87 shirkitining xitaydiki zawutlirini xitaydin köchürüp chiqip, sherqiy-jenubiy asiyadiki wiyétnam, la'us qatarliq döletlerge orunlashturidighanliqi yaki yaponiyening özige qayturup kélinidighanliqi xewer qilin'ghan idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.