Даңлиқ америка аяғ кийим ширкити Skechers үрүмчидә тунҗи аяғ дукини ачқан

Даңлиқ америка аяғ кийим ширкити Skechers ниң париж парчә сетиш дукини. 2020-Йили 12-авғуст, париж

Америка ана вәтән хәвпсизлики министирлиқи уйғур мәҗбурий әмгәк мәһсулатлирини чәкләш нишанини кеңәйтиватқан бир пәйттә, американиң даңлиқ аяғ кийим ширкити-скәчерс) Skechers) ширкити үрүмчидә өзиниң тунҗи аяғ кийим дукини ачқан. Скәчерс, уйғур мәҗбурий әмгики мәһсулатлири американиң әң муһим чәкләш обйектиға айланған 3-2 йилдин бери, үрүмчидә дукан ачқан 2-америка ширкити болуп қалмақта. Буниң алдида йәни 2022-йили 1-айда американиң даңлиқ токлуқ аптомобил ширкити тесла үрүмчидә аптомобил көргәзмә мәркизи ачқанлиқини елан қилип, кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң қаттиқ наразилиқини қозғиғаниди.

Мәлум болушичә, скәчерсниң үрүмчидики дукининиң ечилиш мурасими 28-сентәбир күни, йәни хитай хәлқ җумһурийити қурулғанлиқиниң 75 йиллиқ һарписида дағдуғилиқ өткүзүлгән. Хитайдики “тавноң” ториниң хәвәрлиридә, ечилиш мурасимиға скәчерсниң марка вакаләтчиси, хоңкоңлуқ артис җен зидән йәни доний йәнниң қатнашқанлиқи вә мурасимға тәклип қилинған меһманлар билән “скәчерсниң шинҗаң базириға йәлкән ечишиниң йеңи сәһиписигә шаһит болғанлиқи” билдүрүлгән.

Мурасимда, җен зидәнниң аталмиш “шинҗаң миллий усулиниң тәңкәшликидә сәһнигә чиққанлиқи, уссулчиларниң чаққан қәдими билән өзара маслашқан музика ритими шинҗаң нахша-уссулиниң өзгичә җәлпкарлиқи вә һаятий күчини намаян қилғанлиқи” қәйт қилинмақта. Лекин скәчерсниң хәлқарада уйғур мәҗбурий әмгикини чәкләш чуқанлири давамлишиватқан бир пәйттә үрүмчидә дукан ечиши, кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң диққитини қозғиған.

Вашингтондики “уйғур кишилик һоқуқ қурулуши” ниң алий тәтқиқатчиси һенрик шаҗевискиниң көрситишичә, скәчерсниң үрүмчидә дукан ечиши интайин әндишә қиларлиқ тәрәққият болсиму, әмма скәчерс бу тәрәққиятниң пәқәт бир парчиси икән. Һенрик шаҗевиски 8-өктәбир бу һәқтики зияритимизни қобул қилғанда мундақ дәйду: “әлвәттә бу, тәминләш зәнҗиридики уйғур мәҗбурий әмгикигә мунасивәтлик интайин чоң әндишә. Скәчерс мәҗбурий әмгики хәвпи ичидә байқалғанларниң пәқәт бирси. Шуңа, скәчерсни буниң пәқәт бир парчиси, халас! дәймиз. Маңа наһайити ениқки, нурғун ширкәтләр‛биз наһайити сәгәк туруватимиз, тәминләш зәнҗирини тәкшүрүп туруватимиз, мәҗбур әмгәккә аит дәлилләрни байқимидуқ‚ дейишмәктә. Буларниң бәзилиригә етиразда болунди.” һенрик шаҗевискиниң қәйт қилишичә, етиразда болунған бу хил ширкәтләрниң бири, волкисваген икән.

Мәркизи вашингтондики “ишчи һәқлири уюшмиси” уйғур мәҗбурий әмгикини йеқиндин көзитип келиватқан әмгәк һоқуқлирини қоғдаш органлириниң биридур. Бу органниң мәҗбурий әмгәк пирограммиси бойичә маслаштурғучи хадими җәвһәр илһам, скәчерсниң һәрикитидин һәйран қалғанлиқи вә үмидсизләнгәнликини билдүрди. Җәвһәр илһам 8-өктәбир радийомизға қилған сөзидә мундақ дәйду: “мән скәчерсниң бизниң районимизда йәнә бир дукан ачқанлиқини көрүп расттинла һәйран қалдим һәм үмидсизләндим. Скәчерс бундақ қилиш үчүн гас-гача болуши керәк иди”.

Җәвһәр илһамниң қәйт қилишичә, скәчерсниң һәрикити униң уйғур ели билән сода қилмаслиқ зөрүрийитигә җиддий қаримиғанлиқини көрсәтмәктикән. У мундақ дәйду: “скәчерс буниңдин бурун, һәтта америка таможниси вә башқа һөкүмәт аппаратлири тәрипидин мәҗбурий әмгәккә четишлиқ, дәп қаралған вә агаһландурулған болсиму, әмма униң бу қетим дукан ечиши униң уйғур елидин содисини чекиндүрүп чиқишиш зөрүрийитини җиддийгә алмиғанлиқини ипадилимәктә.”

 Һалбуки, бу йил 6-айда скәчерсниң хитайдики “доңгүән бостанлиқ аяғ кийимлири” йәни “доңгуән лүҗов аяғ кийимлири ширкити” намлиқ мал тәминлигүчиси америка ана вәтән хәвпсизлики министирлиқи тәрипидин қара тизимликкә киргүзүлгән.

 “доңгүән бостанлиқ аяғ кийимлири ширкити” өзлириниң завутида уйғур ишчиларниң барлиқини етирап қилған болсиму, әмма уларниң мувапиқ шәрт-шараитта ишләватқанлиқини илгири сүргән. Һалбуки, биз америка таможна вә чегра қоғдаш идарисигә телефон қилип, скәчерсниң үрүмчидә дукан ечишиға болған инкасини сориған болсақму, лекин һазирға қәдәр җаваб бәрмиди.

Скәчерс болса илгири америка ана вәтән хәвпсизлики министирлиқиниң “доңгүән бостанлиқ аяғ кийимлири” ни қара тизимликкә киргүзүшини, уларниң содисиға “маддий тәсир” көрситиду, дәп қаримайдиғанлиқини ейтқаниди. Биз 8-өктәбир, бу ширкәтниң алақә ишлириға мәсул муавин мудири җенефер клай билән алақилишип, униң инкасини сориғанидуқ. Униң ярдәмчиси җенефер клайниң сәпәрдә икәнлики, униң билән алақилишип җаваб беридиғанлиқини ейтқан болсиму, лекин у бүгүн униң “интайин алдираш” икәнлики вә униң җаваб беришкә вақти йоқлуқини билдүрди.

Һалбуки, америка уйғур бирләшмисиниң рәиси әлфидар илтәбир ханимниң көрситишичә, скәчерсниң үрүмчидә дукан ечиши, хитайниң уйғур елини “нормал көрситиш” пиланиниң бир парчиси икән. Әлфидар илтәбир 8-өктәбир радийомизға қилған бу һәқтики сөзидә йәнә хитайниң бу арқилиқ дуняға бир сигнал бәрмәкчи болуватқанлиқини тәкитләйду.

Скәчерсниң уйғур аптоном районлуқ хәлқ қурултийи өткән айда қарар мақуллап, американиң “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни” ниң җазалишиға учриған хитай ширкәтлирини қоллайдиғанлиқи, бу ширкәтләрниң тәрәққияти үчүн “иҗабий иҗтимаий муһит” яритип беридиғанлиқини елан қилишиниң арқисидинла үрүмчидә дукан ечиши диққәт қозғимақта.

Қарарда “пүткүл районниң дәрһал һәрикәт қоллинип, җазаға учриған ширкәт вә санаәт карханилириниң тәрәққиятини қоллаш” оттуриға қоюлғаниди. Лекин америка “кишилик һоқуқ фонди” ниң қаришичә, скәчерс мәҗбурий әмгәктин пайда елипла қалмай, хитайниң уйғур елидики сияситини қоллайдиған даңлиқ шәхсләр билән һәмкарлашмақта икән.

“кишилик һоқуқ фонди” ниң 9-өктәбир радийомизға бәргән язма баянатида мундақ дейилгән: “скәчерс бу зулумниң мәркизидә паалийәт қилиш арқилиқ, әрзан баһалиқ мәҗбурий әмгәктин пайда елипла қалмиди. У, бу вақитта йәнә хитайниң чоң қуруқлуқ базириғиму еришмәктә. Шуниң билән биргә, хитай компартийәсиниң райондики сияситини қоллайдиған даңлиқ шәхсләр биләнму һәмкарлашмақта.”

 Һалбуки, “уйғур кишилик һоқуқ қурулуши” дики һенрик шаҗевиски болса, скәчерсниң “инсанийәткә қарши җинайәт” садир болуватқан бир районда дукан ечиши, униң әхлақ өлчимигә соал пәйда қилғанлиқини тәкитләйду.

Һенрик шаҗевиски: “лекин пакит шуки, мән үчүн ейтқанда, һәтта мәҗбурий әмгәк мәсилисидә ихтилапиңиз болған тәқдирдиму, сиз инсанийәткә қарши җинайәт садир болуватқан бир җайда дукан ачтиңиз. Мән скәчерсниң бу қарариға соал қойимән, қандақ әхлақ қарши униң бу қарарни чиқиришиға йол қойди? . Бу йәрдики мәсилә ноқул мәҗбурий әмгәк яки иш һәққи мәсилиси әмәс. Бу җайда инсанийәткә қарши җинайәт садир болсун, лекин мән дукан ечип пул тапимән дейиш бәкму номуссизлиқтур” дәйду.