“бир хәлқ йоқиливатиду” намлиқ китаб хитайниң уйғурларға йүргүзиватқан ирқий қирғинчилиқини әтраплиқ паш қилған
Германийәлик мухбир филип матайис(Philipp Mattheis) уйғурларниң паҗиәлирини асас қилип йезип чиққан “бир хәлқ йоқиливатиду” намлиқ китабниң муқависи.
Philipp Mattheisning Twittér hésabatidin élin’ghan
Германийәлик мухбир филип матайис уйғурларниң паҗиәлирини асас қилип йезип чиққан “бир хәлқ йоқиливатиду” намлиқ китаб йеқинда нәширдин чиқип, зор ғулғула қозғиған.
“франкфурт мәҗмуәси” гезитиниң 5-априлдики “ичкий мәсилә йоқ” намлиқ мақалисиға асасланғанда, бир мәзгил хитайни тәтқиқ қилиш билән шуғулланған вә хитайда мухбирлиқ қилған германийәлик қәләмкәш филип матайис өзиниң “бир хәлқ йоқиливатиду” намлиқ китабини 2022-йили пүттүрүп, йеқинда нәширдин чиқиришқа мувәппәқ болған.
Мақалидә баян қилишичә, аптор 2014-йилидин буян уйғур дияриға берип бақмиған. “бир хәлқ йоқиливатиду” намлиқ китабни у лагер шаһидлиридин зумрәт давут, абдусалам муһәммәд, миһригүл турсун, қәлбинур сидиқ, гулбаһар җелилова вә гулбаһар хативаҗи қатарлиқларниң кәчмишлиригә асаслинип һәмдә адриян зениз, марайке оһилберг қатарлиқ германийәлик тәтқиқатчиларниң һөҗҗәтлиридин пайдилинип, шундақла һаралд мас, киристоф гисен қатарлиқ мухбирларниң мәлуматлиридин үлгиләр елип йезип чиққан. Аптор китабниң баш муқависидики “бир хәлқ йоқиливатиду” намлиқ мавзуниң астиға “биз хитайниң уйғурлар үстидин йүргүзиватқан ирқий қирғинчилиқиға қандақ қараватимиз” дегән қошумчә мавзуни қойған. Баш муқавидики “5-июл вәқәси” дәвригә аит сүрәт диққәтни тартиду.
Пишқәдәм уйғур сиясий затлиридин әркин алптекин әпәндиниң билдүришичә, германийә мәтбуатлирида елан қилиниватқан “бир хәлқ йоқиливатиду” намлиқ китабқа даир мақалилардә ши җинпиңниң “нопусни әлалаштуруш” шуари астида уйғурлар үстидин “ирқий қирғинчилиқ” елип бериватқанлиқи илгири сүрүлгән. Д у қ берлин ишханисиниң мудири ғәюр қурбан әпәндиму бу китабниң тәсири һәққидә қарашлирини ипадә қилип өтти.
“ичкий мәсилә йоқ” намлиқ мақалидә баян қилишичә, мәзкур китабта җаза лагерлириниң қурулуши, бир қанчә йүзмиңлиған уйғурларниң қамилиши, ата-анилири лагерларға соланған милйондин артуқ уйғур нарисидәләрниң йиғивелинип хитай қилип тәрбийәлиниватқанлиқи, ши җинпиңниң “йеңи йипәк йоли” қурулушида истратегийәлик әһмийәткә игә болған уйғур дияриниң инсан тәсәввур қилғусиз паҗиәләргә сәһнә болғанлиқи, шундақ болушиға қаримай, көплигән ғәрб демократик дөләтлириниң, пүтүн дуняниң бу паҗиәләргә һелиһәм сүкүт қиливатқанлиқи һәм буниңдики сәвәбләр оттуриға қоюлған.
Мақалилардә тәкитлинишичә, бу китаб “уйғур сот коллегийәси” тәминлигән һөҗҗәтләрни, җаза лагелири вә тутқунларниң учурлириға аит нурғунлиған мәлуматларни күнтәртип һалитидә тизип чиққан болуп, “уйғур ирқий қирғинчилиқи” ни вә уйғурларниң нөвәттики вәзийитини чүшиништә муһим мәлумат амбири болуш ролини өтәйдикән.
- Гүлистан әзиз: “иккинчи вәтиним-японийәни хитай тәһтидидин агаһландуруш вә қоғдаш мениң бурчум”
- Бәхтияр бөрә: “мән уйғур, мән террорчи әмәс, ирқий қирғинчилиқни тохтат”
- Америка уйғур академийәсиниң 3-нөвәтлик сайлимида алдинқи хизмәтләр хуласилинип йеңи пиланлар оттуриға қоюлди
- Д у қ пүтүн дунядики уйғурларни “5-июл үрүмчи қирғинчилиқи” ниң 13 йиллиқини хатириләшкә чақирди
- Түркийә билән қазақистанниң б д т кишилик һоқуқ алий кеңишиниң 50-қетимлиқ йиғинида уйғур мәсилисини тилға елиши немидин бишарәт бериду?
