Bélgiyelik yash esma gün: emeliyette pikirler siyasettin küchlük
2021.01.05
Bélgiye Uyghur jem'iyitining ezasi, bruksel uniwérsitéti pelsepe bölümi oqughuchisi esma gün 1-yanwar özgiche shekilde dangliq markilarning zhurnal muqawa süritige teqlid qélip tartilghan süretler arqiliq Uyghur mejburiy emgikini ashkarilash pa'aliyiti bashlighan.
Teqlidi süretlerde modélning üstidiki kiyimlerning chüshendürülüshige “Jaza lagérida yasalghan”, “Yüz pirsent Uyghurlar teripidin yasalghan”, “Mejburiy tughmas qélin'ghan Uyghur ayal teripidin ishlen'gen” qatarliq jümliler ishlitilgen.
Esma xanim bu seperwerlik pa'aliyiti arqiliq Uyghurlarning mejburiy emgikidin nep alidighan markilarni bayqut qilishqa chaqirghan. Esma xanim bu pa'aliyetning süretlirini özining ijtima'iy alaqe torida shu jümliler bilen hembehirligen: “Siz yaxshi köridighan dukandin kiyim sétiwélishtin burun ikki qétim oylang”.
Esma xanim bu pa'aliyet heqqide radiyomizning ziyaritini qobul qildi. U mundaq dédi: “Iqtisad hemmimizge munasiwetlik bir téma. Kiyim-kéchek sétiwélish, sodiliq qilish dégendek. Bolupmu bu künlerde kishiler éhtiyaji bolsimu-bolmisimu téximu köp kiyim kéchek sétiwalidighan boldi. Nurghun dangliq markiliq mehsulatlarning Uyghurlarni mejburiy ishlitish arqiliq ishlepchqirilghanliqi we bu dangliq markiliq mehsulatlar karxanilirining bu mesilini yoshurushi eslide bir chong mesile. Men bu pa'aliyitimiz arqiliq Uyghurlargha qilin'ghan zulumgha bizning qanchilik yéqin ikenlikimizni bildürüshni meqset qildim. Yeni kishilerning közige chéliqidighan, lékin bek bi'aram qilmaydighan mushundaq shekilde qilishni muwapiq kördüm”.
Esma gün xanim, uning fotograf dosti tom immenu'el we inisi kerim gün qatarliq yawropada tughulup chong bolghan yashlarning ijtima'iy taratqularda aktip bir shekilde teshwiq qélishi bilen Uyghurlarning nöwettiki weziyitidin xewerdar bolghan yashlar, bolupmu bélgiye we türkiyediki yashlar bu pa'aliyetke nahayiti aktip awaz qoshqan.
Bélgiye Uyghur jem'iyitining ammiwi munasiwet we teshwiqat ishlirigha mes'ul xadimi ekber tursun ependi mushundaq chet'ellik yashlarning qollishi bilen bélgiyediki Uyghur weziyitini anglitishining netijilik boluwatqanliqini'i bildürüp mundaq dédi: “Biz jem'iyitimizning ijtima'iy taratqulirida herxil tillarda Uyghur weziyitini anglitip ünümini körduq. Bu qétimqi pa'aliyitimizmu mejburiy ishlitiliwatqan qérindashlirimizning ahu-zarini mushu addiy usul bilen anglattuq, kelgen inkaslarmu bek yaxshi boluwatidu”.
Esma xanim özliri teqlidi zhurnal muqawisida qollan'ghan zara qatarliq markilarni tallishining sewebi heqqide toxtilip mundaq dédi: “Bu markilar bizning bilidighan markilirimiz. Tordin axturup qaraydighan bolsaq eng köp yaxshi körülgen markilar. Tetqiqatchilar ashkarilighan höjjetlerge qarighanda, éléktronluq üskünilerdin tartip, kündilik eshyalirimiz, kiyim-kécheklirimizgiche nurghun istémal boyumlirimiz lagérlargha solan'ghan Uyghurlarning mejburiy emgiki arqiliq ishlepchiqirilghan. Nurghun dangliq markilar bu tizimlikte bar iken. Lékin bahasi muwapiqraq zara, yunklo qatarliq markiliq mehsulatlarning istémalchiliri köp. Shunga köprek kishige tesir körsitish üchün istémalchiliri köp markini tallidim”.
Esma xanim munularni qoshumche qildi: “Peqet zara shirkitila kiyim tikmeydu. Toghra eng chong, eng qarshi élinidighan markilarning biri. Méningmu eng yaxshi köridighan markilirimning biri idi. Lékin uning arqa körünüshni oylighinimda buningdin kéyin hergiz u markiliq kiyimini kiyelmeymen”.
Tetqiqatchi adryan zénzning körsitishiche, nöwette Uyghurlarning milyonlap lagérlargha qamilishi lagérlarning yanliridiki yaki uninggha anche yiraq bolmighan nuqtilardiki mejburiy emgekning menbesi bolup qalghan.
Awstraliye istratégiyelik siyaset institutining ötken yili 1-mart küni élan qilghan doklatida xitay da'iriliri Uyghur élidin 80 mingdin artuq kishini xitayning ichkiri ölkiliridiki zawutlarda ishleshke yötkigenliki, bu Uyghurlarning köpi xitaygha jaylashqan dunyadiki dangliq markiliq shirketlerning, mesilen, alma, nayki, soniy, zara, jek & jonis qatarliq 83 dangliq markiliq mehsulatlarni ishlep chiqiridighan zawutlarda mejburiy we erzan bahada ishlitilgenlikini élan qilghanidi.
Esma xanim we ekber ependi bu pa'aliyetning nahayiti yaxshi tesir qozghighanliqini we ünümlük bolghanliqini éytishti.
Esma xanim: “Inkaslar bek yaxshi. %99 Kishi bu pa'aliyetni qollawatidu. Chong markiliq mehsulat dukanliridin kéyim-kéchek sétiwélishqa adetlinip qalghan kishiler üchün bu aditidin waz kéchish tes. Lékin bizning pa'aliyitimizdin xewerdar bolghanlar bizning néme démekchi bolghanliqimizni chüshendi, dep qaraymen. Eger biz bu chong markiliq mehsulatlarni qollisaq, bu Uyghurlarning tiximu ighir zulumgha uchraydighanliqidin dérek béridu. Eger biz qollimisaq, qandaq özgirishlerning boldighanliqini bilmeymiz, emma bir özgirish bolidu. Héch bolmisa Uyghurlarning ular uchrawatqan zulumni bizning bilidighanliqimizni we ularni qollaydighanliqimizni bilishi manga yétidu”.
Esma xanim axirida mundaq dédi: “Adette döletning béshida bolghan siyasetchiler döletni, dunyani özgertidu dep oylaymiz, emeliyette nurghun kishiler bir mezgildin kéyin u dölet rehbirining ismini esliyelmeydu, lékin pikirliri arqiliq jem'iyetni özgertken kishilerni bilimiz. Yeni eslide sözler, pikirler téximu küchlük. Men bu pa'aliyet jeryanida nurghun qollashqa érishtim. Shunga özümde téximu chong bir mes'uliyet hés qiliwatimen. Hazirche kéyinki pa'aliyet üchün bir éniq pilanim yoq. Emma kelgüside yene bashqa pa'aliyet qilishni oylishiwatimen”.