Kalash MQS Билән сөһбәт

Мухбиримиз нуриман
2020.10.19
Kalash-MQS-hall-naxsha.jpg Kalash MQS Гурупписиниң “Hall” намлиқ нахшисиниң видийосидин бир көрүнүш.
Kalash MQS

Йеқинқи мәзгилләрдә сәнәт саһәсидә вә тәнтәрбийә саһәсидә уйғурларниң вәзийитигә көңүл бөлүватқан даңлиқ шәхсләр хили көпийип қалди.

Фирансийәлик даңлиқ кино чолпини летисийә холлидай, даңлиқ модел вә нахшичилардин марине лорфелин, мәт покора қатарлиқ му уйғурлар үчүн сәпәрвәрликкә келип, 1-өктәбир күни инистграм сүритини көк рәңгә алмаштурғаниди.

Фирансийәдә уйғурларни вәзийитини тонуштуруш һәр хил усуллар билән давам қилмақта. Фирансийәдә алқишқа еришип келиватқан рәп нахша горупписи-калаш им кию әс (Kalash MQS) ниң алдинқи һәптә елан қилған “зал” (Hall) намлиқ нахшиси иҗтимаий таратқуларда кишиләрниң болупму яшларниң диққитини қозғиған.

Биз бу мунасивәт билән бу гуруппиниң баш нахшичиси калашни зиярәт қилдуқ. Униң әсли исми ифрәйим луйола болуп, уни адәттә гурупписиниң нами билән “калаш им кию әс” дейишидикән.

Мухбир: башта өзиңизни бир тонуштуруп өтәмсиз?

Калаш: . Көпчилик яхшимусиләр. Өзүмни тонуштуруп өтәй, исмим Kalash MQS, рәп нахшичиси. Бурун биз мқс дегән гуруппа идуқ. Йеқинда у гуруппидин айрилип чиқтим, һазир ялғуз нахша ейтимән.

Мухбир: сиз қандақ болуп уйғурлар һәққидә нахша ейтишни ойлишип қалдиңиз? нахшиңизға кириштүрүлгән көрүнүшләр бәк өзгичә болупту, шу һәқтә азрақ тохтилип берәмсиз?

Калаш: . Уйғурларниң вәзийитини мән хәвәр көрүп билгәндин кейин, бу иш диққитимни тартти. Бу тоғрисида учурларни издәп, хәвәрләрни көрүп уйғурларниң әһвалиға қизиқишқа башлидим. Уйғурларниң чидиғусиз бир зулумни бешидин кәчүрүватқанлиқини билдим. Адәмләрни қийнаш, нарәсидә балиларни ата-анисидин айриветиш, мәҗбури әмгәккә селиш қатарлиқлар. Мушу әһваллардин хәвири болған туруп, шу мәҗбури әмгәк мәһсулатидин пайдилиниватқан шу даңлиқ маркиларни бу җинайәтниң шерики, дәп қараймән.

Шуңа мән нахшамни җанлиқ көрүнүшләр билән бирләштүрүшни қарар қилдим. Нахшида адәттә музика билән көрүнүш бәк муһим рол ойнайду, шу көрүнүшләр арқилиқ көргүчиләрни қизиқтуриду. Ойлиғинимиздәк кишиләр бу нахшиға, биз тақиған ниқапларға вә арқа көрүнүшигә қизиқип соал қоюшқа, бу тоғрисида издинишкә башлиди.

Мухбир: сиз нахша-музика уйғурларниң вәзийитини аңлитишта үнүми яхши болиду, дәп қарамсиз?

Калаш: әлвәттә. Мениңчә һазир кичик яки чоң болсун нурғун адәмләр музика аңлайду, шуңлашқа музика арқилиқ бу мәсилигә кишиләрниң диққитини тартиш интайин яхши усул, дәп қараймән. Бу нахшам тарқитилғандин кейин, нурғун кишиләр мәндин бу көрүнүшләрниң қандақ символлуқ мәниси барлиқини, биз тақиған ниқабларниң немигә вәкиллик қилидиғанлиқини сорап, уйғурларниң мәсилисигә, хитайда болуватқан ишларға техиму қизиқишқа башлиди. Ниқаблар билән бу көрүнүшләр интайин яхши таллаш болди, дәп ойлаймән, һәмдә буниңдин кейинму мушу усулда бу мәсилини тонутушни давамлаштуримән. Бу нахшимизни техиму көп киши аңлиса вә көрсә, хитайда уйғурларға йүргүзүлүватқан зулумлардин техиму көп киши хәвәр тапса дәп ойлаймән.

Мухбир: уйғурларниң нахша-музикилирини аңлап баққанму?

Калаш: уйғурчә нахша-музикиларни бурун аңлап бақмиған икәнмән. Мениң бу нахшам тарқитилғандин кейин бир қанчә уйғур нахша тор абонтлири маңа әгишип, учурларни әвәткәндин кейин, мән азрақ қизиқишқа башлидим. Кейинчә бирәр уйғур артис билән һәмкарлишип қалсам немишқа болмиғудәк.

Мухбир: нахша мәстанилириңизға дәйдиған қандақ йүрәк сөзлириңиз бар?

Калаш: ахирида дәйдиғиним, бу нахшам йүз бериватқан ишларниң һәммини әйнән көрситип болалмайду. Бу пәқәт бир учур йәткүзүш, бу йүз бериватқан әһвални аңлитиш ролинила ойниялайду. Мениң арзу қилидиғиним; һәммәйлән хитайда йүз бериватқан бу ишқа вә шундақла сүрийә, либийә вә башқа дөләтләрдә йүз бериватқан қирғинчилиқ вә урушларға диққәт етибарини бәрсә; һәрикәткә келип қолидин келишичә бир иш қилса. Әксичә һеч иш қилмаслиқ пәрвасизлиқ демәкликтур.

Биз музика саһәсидикиләрдин музика арқилиқ уйғурларниң вәзийитини аңлитишиниң үнүми һәққидики пикирлирини соридуқ. Лондон уйғур ансамбилиниң нахшичиси вә шундақла дуня уйғур қурултийи лондон ишханисиниң мудири рәһимә мәһмут ханим өзиниң йиллардин буян музика арқилиқ уйғур давасини аңлитип келиватқанлиқини, фирансийәдики у яшларға рәһмәт ейтидиғанлиқини билдүрди вә мундақ деди: “музикиниң үнүми йиғин-паалийәтләрдин юқири болиду. Музикиниң тили йоқ, дунядики туйғуси болған инсанниң һәммиси чүшинәләйду. Уйғур давасини аңлитишта сәнәтниң роли һәқиқәтән муһим.”

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.