Һәптилик хәвәрләр ( 28 - майдин 31 - майғичә)


2007.06.01

Рабийә қадир ханим америкидики даңлиқ гезиттә мақалә елан қилди

Уйғур миллий һәрикитиниң рәһбири вә дуня уйғур қурултийиниң рәиси рабийә қадир ханим америкида чиқидиған даңлиқ " вал стирит жорнили " гезитиниң 30-майдики санида бир парчә обзор елан қилип, хитай һөкүмитиниң уйғурларға қаратқан сияситини тәнқид қилиш билән биргә "хитай һөкүмити пәқәт хәлқара һоқуқ принсиплириға вә кишилик һоқуққа һөрмәт қилиш арқилиқла, дуняда етибарлиқ бир дөләт болалайду" дәп көрсәтти.

Рабийә ханим обзорида хитай һөкүмитиниң униң чәт әлләрдә елип бериватқан сиясий паалийәтлиридин инитиқам елиш үчүн алим абдуреһим, абликим абдуреһимдин ибарәт икки оғлини қамақ җазасиға һөкүм қилғанлиқини, хитай сот даирилириниң адаләтсизлик қилғанлиқини әйибләш билән биргә олимпик тәнһәрикәт йиғини йетип келиш алдида бейҗиң рәһбәрлириниң хитайдики инсан һоқуқлириниң яхши икәнликини көрситишкән болсиму, лекин униң пүтүнләй реаллиққа уйғун әмәсликини шәрһләйду.

У, йәнә һүсәйин җелил мәсилисиниму тилға елип, хитай һөкүмитиниң униң канада пуқралиқини етирап қилмиғанлиқи шуниңдәк хәлқара қануний өлчәмләрни бузуватқанлиқини тәнқид қилиду.

Бу рабийә ханимниң йеқинқи йиллардин буян мәзкур гезиттә елан қилған иккинчи мақалиси болуп һесаблиниду.

Хитай терроризмға қарши туруш қануни чиқармақчи боливатиду

Хитай мәтбуатлири хитай даирилириниң терроризмға қарши туруш қануни чиқириш арқилиқ хитайниң ичи вә сиртидин келидиған тәһдитләргә қарши тәдбир алмақчи боливатқанлиқини хәвәр қилди.

Мәзкур қанун лайиһисиниң техи хитай дөләт кабинети яки хәлқ қурултийиниң тәстиқиға тапшурулмиғанлиқи мәлум, әмма учурлардин қариғанда, мутәхәссисләр һазир бу қанун лайиһисини музакирә қиливатқан икән.

Хитай һөкүмити терроризмни җинайи ишлар қануниниң мунасивәтлик маддилириға чүшүрүп әйиблигән болуп, хитайниң террорчилиқ һәққидики тәбири билән башқа дөләтләрниңкидә мәлум дәриҗидә пәрқләр мәвҗут. Уйғур көзәткүчилири хитайда пәқәт уйғурларниңла терроризм билән әйиблинип, җазалиниватқанлиқи, әгәрдә хитай бу қанунни қобул қилса, уйғурларниң техиму еғир қисмәтләргә дучар болидиғанлиқини оттуриға қоюшмақта.

Чегрисиз мухбирлар тәшкилати интернет мәсилиси һәққидә хитайни йәнә әйиблиди

Чегрисиз мухбирлар тәшкилати тәрипидин ечилған хитайчә тор бәт бейҗиң һөкүмити тәрипидин тәкрар тақиветилгән болуп, мәзкур тәшкилат хитай һөкүмитиниң бу хил қилмишини қаттиқ әйиблигән.

Чегрисиз мухбирлар тәшкилати хитайдики мәтбуат әркинлики җүмлидин мухбирлар мәсилисини изчил тәнқид қилип кәлмәктә.30 ‏- Май күни, хәлқара чегрисиз мухбирлар тәшкилати баянат елан қилип, хитай һөкүмитиниң бу қилмишиға нисбәтән наразилиқ билдүрди. Мәзкур тәшкилатниң баянатчиси блосер әпәнди бу һәқтә тохтилип мундақ дегән; "кишини һәйран қалдуридиғини шуки, улар бизниң тор бетимизни тақивитиштә, һечқачан бизгә хәвәр қилмиди. Бу хил зораванлиқ вә қанунсиз қилмиш кишини бәкму ғәзәпләндүриду."

Униңдин башқа йәнә инсан һоқуқини көзитиш һоқуқи тәшкилатиму хитайниң бейҗиң олимпик тәнһәрикәт йиғини мунасивити билән мухбирларниң уйғур ели вә тибәтләргә беришини тосқанлиқини тәнқид қилған .

Бейҗиң сақчилири уйғур әрздарлирини тутқун қилди

Радио истансимизниң игилишичә, 30 - май күни бейҗиңдики маҗалуға җайлашқан хитай алий сот мәһкимисиниң әрздарларни күтүвелиш залида әрз қилиш үчүн кәлгән 100 дин артуқ артуқ уйғур нәзәрбәнд астиға елинған иди.

Бу әрздарлар тамақ мәсилисидә хитай сақчилири билән тоқунушқандин кейин, шу күни нәччә йүзлигән сақчи келип уларни тутуп елип кәткән.

Бәзи инкасларға қариғанда, әрздар уйғурлар сақчилар тәрипидин уруп яридар қилинған. Лекин, хитай даирилири бу вәқәниң әмәлий әһвали һәққидә учур бәрмигән.

Қирғизистан өктичилири русийә билән иттипақдаш болуш пикрини оттуриға қойди

Қирғизистандики өктичи партийә " қирғизистанниң гүзәл келәчәк фронти" ниң башлиқи феликс қулоф, 30 ‏- май күни қирғизистан н т б телевизийисиниң зияритини қобул қилғанда, қирғизистанниң русийә билән иттипақдашлиқ түзүш мумкинчилики барлиқини оттуриға қойди. Хәвәрләргә қариғанда, бишкәктә ечилған өктичиләрниң қурултийида мәзкур пикирму музакирә қилинған.

Феликс қулоф қирғизистанниң русийә федератсийиси билән конфедератсийә түзүми асасида бирлишиши әмма, униң йәнила өзиниң дөләт игилик һоқуқини сақлап қелиши мумкинликини оттуриға қойди.

Феликс қулоф бу сөзни ейтиштин илгири президент бақийеф қазақистан президенти нурсултан назарбайеф билән учрашқанда униң мәркизий асия дөләтләр иттипақини қуруш идийисини қоллиған иди.

Чен шүйбйән йәнә тәйвән мустәқиллиқи һәққидә тохталди

29-Май күни америка дөләтлик ахбарат кулуби телевизийә йиғини чақирип тәйвән президенти чен шүйбйән билән сөһбәт елип барди.

Йиғинға америка тәрәптин бир кеңәш палата әзаси, сабиқ һөкүмәт әмәлдарлири вә чәтәл мухбирлири қатнашти. Чен шүйбйән сөзидә тәйвән мустәқиллиқи һәққидә тохтилип, өзиниң тәйвәнниң мустәқиллиқини чоқум көридиғанлиқини билдүрди.

Буниңға җавабән хитай тәйвән ишханиси , тәйвән демократийә -илғарлиқ партийисиниң 'тәйвән нормал дөләт' дегән баянатиға қарши ақ ташлиқ китаб елан қилип 'тәйвән мустәқиллиқи тәвәккүлчилик' дәп тәнқид қилди.

Түркийидә яйлақ фестивали өткүзүлди

Түркийә түркий хәқләрниң мәдәнийити җүмлидин сәнитини асасий тема қилған паалийәтләрни әң көп өткүзидиған мәмликәт.

25- 26-Май күнлири түркийиниң иғдир вилайитидә ағри теғи корхан яйлиқи фестивали өткүзүлди. Бу фестивалға, түркийидики даңлиқ сәнәтчиләр билән бирликтә әзәрбәйҗан, таҗикистан, қазақистан қатарлиқ дөләтләрдин сәнәтчиләр тәклип қилинди.

Хәвәрләргә қариғанда, бу паалийәткә уйғурларму иштирак қилип, уйғур сәнитини намайән қилған. (Үмидвар).

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.