Uyghur ilidin kelgen wekiller ning xitaydiki "ikki chong yighin "gha sun'ghan teklipliri


2007.03.05

Uyghur ilidin kelgen xitay memliketlik xelq qurultiyining wekili, qaghiliq nahiyisi jama'et xewpsizlik idarisining siyasi komissari mutilla musa, yighin jeryanida xitay muxbirlirining ziyaritini qobul qilip, "xewpsizlik etritimiz her zaman sherqiy türkistan milliy bölgünchi küchlirige hergiz purset bermeydu, nede bash kötürse shuyerde yoqitimiz", dep bildürgen.

Mutilla musaning éytishiche, Uyghur élining jenubidiki xelq xitay merkizi hökümetning iqtisadi yardimige ériship bayashat yashawatqan bolup, jem'iyette "inaqsizliq amilliri" ni peyda qilghuchilargha qet'iy öch iken. Lékin, Uyghurlar rastinla xitayning Uyghur élidiki iqtisadi siyasiti toghrisida, Uyghurlar arisida ray sinap tekshürüsh we tetqiqat élip barghan amistérdam uniwérsitéti proféssori jesika kox "gherbi xitaydiki iqtisadi tereqqiyat we milly bölgünchilik: ikkinchi orundiki milletchilik modéli" dégen maqaliside, indi'ana uniwérsitéti doktor yétekchisi gardinér bawingdoning "Uyghur élidiki aptonomiye: xitay jiddiy milletchiliki we Uyghurlar diki naraziliq" dégen maqalisidin neqil keltürüp mundaq yazidu:

1991-Yildin 1995 yilghiche béyjing Uyghur élide 33 milyard yüenlik, tömüryol, nur kabél, altun we kömür kanlar, éléktr istansisi qatarliq 78 qurulush türige meblegh salghan bolsimu, xitay merkizi hökümitini bu asasi mu'essese qurulushigha Uyghurlarni qatnashturmidi. Xitay yene, 2000-yildin 2010 - yilighiche Uyghur élige salidighan mebleghni 900 milyard yü'en'ge yetküzmekchi. Wahalenki, bundaq tereqqiyatlar yerlik azsanliq milletlerge qilchimu menpe'et élip kelgini yoq. Bu qurulushlargha hökümet peqet aqqun xitay ishchilarnila yallighan bolup, yerlik Uyghur yaki bashqa azsanliq milletlerni yéqin yollanmighan. Uyghur élidiki énérgiye baj we bashqa tereplerdin kiridighan payda biyjingnila menpe'etdar qilghan bolup bu rayon'gha azraqmu qalduralmighan".

Melum bolushiche yene, bu yil Uyghur ilidin wekil bolup qatnashqan bezi wekiller Uyghur déhqanlirining namratliqi nurghun déhqan perzentlirini terbiylinishtin mehrum qaldurwatqanlighi heqqide melumat yollighan

Shuni koriwilishqa boliduki, yuqirida mutilla musaning "Uyghur élining jenubidiki xelq xitay merkizi hoki'imiting iqtisadi yardimige ériship bayashat yashawatidu" dégenliri pütünley Uyghur élining emeliyiti bilen qarimu -qarshi ikenlikini körsitip béridu mutexessisler ning bildürishche, xitaydiki bu atalmish "xelq wekilliri" xelqqe heqiqi wekillik qilalmaydiken.

Bolupmu Uyghur élidin kelgen Uyghur wekillerning köpinchisi Uyghurlargha we Uyghurlarning milly menpe'etige téximu wekillik qilalmaydiken. Ular xitay hökimiti toluq yétishtürgen "shatutlar" bolup, yighindin awal xitay bashliqlar aldin teyyarlap bergen "teklip lahiyeliri"nila otturgha qoyidiken. (Jüme)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.