Yopurgha "éshek yurti" qilin'ghandin kéyinki paranglar (1)

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki tolu melumati
• Download story audio

2006 – Yili 15 – öktebir küni qeshqerde kishiler éshek harwilirini heydep mangmaqta. Éshek Uyghurlardiki en'eniwi qatnash we yéza igilik qorallirining biri bolup, Uyghurlar uning göshi we sütini ezeldin haram dep qarap kelmekte. Biraq yéqinqi yillardin béri Uyghurlar duch kéliwatqan iqtisadiy bésim we diniy qarashlirining suslishishi, ularni éshek sütini séghishqa mejburlimaqta. AFP

Éshek Uyghurlarning déhqanchiliq ishlepchiqirish turmushida muhim emgek hemde qatnash qorali süpitide ishlitilip kelgen bolsimu, uni islam dinigha étiqad qilghuchi Uyghurlar héchqachan istimal qilidighan öy haywanliri qatarida sanimaydu. Chünki, islam dinida éshek göshi hem éshekni istimal qilish haram hésaplan'ghachqa, Uyghurlardimu " éshekning özi haram, küchi halal" dégendek temsiller bar. Emma, nöwette bezi Uyghur yurtlirida éshek göshi hemde éshek süti férmiliri quruluwatqanliqidek gheyri ehwallar mewjut.

Buningdin ilgiri radi'omizda xewer bérilginidek, 2005 - yili mayda xitay da'iriliri Uyghurlar topliship olturaqlashqan yurtlardin bolghan qeshqerning yopurgha nahiyisini xitaydiki asasliq éshek göshi ishlepchiqirish bazisigha aylandurup yopurghigha " éshek yurti " namini bergen idi.

Deslep yopurghida qurulghan éshek férmilirida 40 ming tuyaq yopurgha yerlik nesillik éshikini öz ichige alghan 60 ming éshek béqilghan. Eyni waqitta xitay hökümitige qarashliq tengritagh torining xewer élan qilishiche, yopurghida qurulghan éshek férmisi xitay ölkilirini yiligha 120 tonna éshek göshi bilen teminleshni höddige alghan iken.

Yopurghida éshek göshi pishshiqlap ishlesh zawuti qurulup uzun ötmey yene, bu jayda éshek süti mehsulatlirini ishlesh zawutimu qurulghan. Bu yurt éshek bazisigha aylandurulghandin kéyin, déhqanlargha mezkur éshek göshi hemde éshek süti zawutlirini xam eshya bilen teminleshtek wezipiler artilghan. Hetta Uyghurlar éghir köridighan, milliy hem diniy örp adetlirige yat ishlargha mejburlan'ghan. Bu heqte radi'omizgha kelgen inkaslargha asasen yopurghining melum yézisigha téléfon qilghinimizda déhqanlarning bu heqte heqiqeten pikrining küchlükliki melum boldi.

Yene bir qanche déhqanni ziyaret qilghan iduq, oxshash inkaslargha ige bolduq. Déhqanlarning naraziliq inkaslirigha asasen yopurgha nahiyilik hökümet ishxanisigha téléfon qilduq, téléfonni alghan bir yash kadir yopurghining éshek yurti qilin'ghanliqidin pexirlen'gen halda ziyaritimizni qobul qildi.

Uyghur élidiki hökümet orunlirida xizmet qilidighan bezi kishilerning ishenchilik uchurlirigha asaslan'ghanda, Uyghur élida éshek bazisi qurushqa Uyghur aptonom rayonining partkom sékrétari wang léchü'en mexsus qol qoyghan bolup, bu asasen shendung ölkisining memliket derijilik eng chong éshek yélimi zawutigha xam eshya yétishmeslik mesilisini hel qilishni meqset qilghan iken. Shendung ölkisi wang lichu'enning yurti, éshek göshi shendungluqlarning eng yaxshi köridighan yémekliki iken. Etiki programmimizda, yopurghining éshek göshi ishlepchiqirish bazisigha aylandurulush sewebliri heqqide dawamliq melumatlar bilen temin etmekchimiz. (Gülchéhre)