Déxüy soda bazirida ot apitige uchrighan dukandarlar pütünley tölemge ériship qayta tijaritini bashlidi

2008-02-05

Xitay sina xewer torining xewiridin ashkarilinishiche, ürümchi shehiridiki dixüy xelq'ara soda merkizige 2 - yanwar ot kétip hazirghiche bolghan bir ay waqit ichide, Uyghur aptonom rayonidiki hökümet tarmaqliri bu apetning mes'uliyitini jiddiy sürüshte qilip, apettin qutquzush ishlirini nahayiti etrapliq élip barghan bolup, ot apitide dukan hem malliri köyüp ziyan'gha uchrighan 10 46 neper xitay sodigerning barliq chiqimlirini tölep bergendin sirt, 1 - féwral küni bu sodigerler parawuz xelq'ara baziri namida qurulghan mexsus mal teminlesh bazisida qayta tijaritini bashlighan.

Xewerde éytilishiche, déxüy xelq'ara soda sariyida ot apiti yüz bergendin kéyin, Uyghur aptonom rayonluq hökümet hemde ürümchi sheherlik hökümet birlikte, mexsus ot apiti mesilisini bir terep qilish komitéti tesis qilghan bolup,apettin qutquzush fondimu qurghan we hazirgha qeder jem'iyetni hemde idare organlarni déxuy xelq'ara soda baziri ot apitige uchrighanlargha i'ane toplash ishlirini aktip élip bériwatqan bolup, hazirgha qeder yigirme milyon i'ane sommisi yighilghan.

Mezkür ot apitining ziyinigha Uyghurlar asasen uchrimighan. Buning sewebi 1200 din artuq tijaretchisi bolghan bu bazarda peqet 5 Uyghur dukandar bar iken.

Emma uningdin üch ay ilgiri yeni 2007 - yili 3 - öktebir, turpan yéngi tereqqiyat soda bazirida yüz bergen zor ot apitide bir kichik bala qaza qilghan, 25 dukan we ashxanilar köyüp külge aylan'ghanliqi xewer qilin'ghan idi. Hazirghiche turpandiki munasiwetlik da'iriler bu ot kétish weqesining sewebini ashkarilimidi.

Turpandiki bir qisim ammidin igilishimizche. Bu soda sariyida dukan achidighanlarning %90 tin köpreki Uyghur bolup, weqede 10 milyon yüendin artuq mal - mülük ziyan'gha uchrighan iken. Turpan da'iriliri shu chaghda barliq dukandarlarning tézdin qayta sodisini bashlishi üchün bashqa jaydin orun körsitip béridighan'gha hödde qilghan bolsimu,hazirgha qeder emeliyleshmigen. Shu sewebtin, dukanliri köyüp zor iqtisadi ziyan tartqandin bashqa, bir ayghiche tirikchilik yolini qilalmighan tijaretchiler birliship 11 - ayda üch qétim naraziliq namayishi élip barghan.

Biraq xitay da'iriliri turpandiki xelqning bu naraziliq heriketlirini jiddiy hem qattiq türde basturghandin bashqa, uning seweb‏- netijilirini mexpiy tutup kelmekte. Yéqin ariliqta turpan we ürümchide yüz bergen oxshash xaraktérlik ot apitige, xitay da'irilirining pütünley oxshimaydighan mu'amile tutushi Uyghurlarda naraziliq pikirlirini peyda qilmaqta. (Gülchéhre)