Jahan'gir pocha: rabiye qadir Uyghurlarning dalay lamasi

Amérikidiki "zamanimiz" zhornilining muherriri jahan'gir pocha jüme küni dunya Uyghur qurultiyi re'isi we Uyghur kishilik hoquqi pa'aliyetchi rabiye qadir xanim heqqide söhbet xatirisi élan qilip, rabiye qadir xanimni "Uyghurlarning dalay lamasi" dep atidi.

Rabiye qadir "zamanimiz" zhornilidiki söhbette jahan'gir pochining "shinjang mesilisi néme üchün tibetke oxshash tonulalmidi" dégen su'aligha "chünki xitay hökümiti dalay lamagha oxshash shexs bolghachqa bizge qarighanda tibetke téximu éhtiyatchan mu'amile qilidu" dep jawab bergen.

Rabiye qadirning eskertishiche, xitay hökümiti 1949 - yili sherqiy türkistan'gha kirgende bergen pütün wediliridin yéniwélip, Uyghurlarning asasi kishilik hoquqi we erkinlikini ret qilmaqta. Rabiye qadir xanim özining burun xitay hakimiyet séstimisi ichide turup, Uyghurlarning kishilik hoquqi weziyitini yaxshilimaqchi bolghanliqini, bolupmu 1997 - yildiki ghulja weqeside Uyghurlarning qirghinchiliqqa uchrighanliqini yuqiri derijilik xitay rehberlirige yetküzgen bolsimu, lékin ularning pisent qilmighanliqini bildürgen.

Rabiye qadirning jahan'gir pochagha eskertishiche, xitay hökümiti Uyghurlarni rayonning néfit bayliqidin behriman qilmayla qalmastin, eksiche Uyghurlarning rayondiki xitay néfit shirketliride xizmet qilishigha yol qoymaywatidu. Uyghurlarning medeniyet, diniy étiqad we örp - adet jehette xitaylardin pütünley perqlinidighanliqini tekitligen rabiye qadir, "xitay hökümitining neziride bu perqler tekitlense, ularning achchighi kélidu" dep körsetti. (Erkin)