Amérika dölet mejlisining bir ziyaret ömiki Uyghur aptonom rayonida tekshürüsh élip barmaqchi

2006-05-26

Amérika dölet mejlisining bir ziyaret ömiki pat yéqinda Uyghur aptonom rayonining merkizi ürümchi qatarliq jaylirida tekshürüsh élip bérip, xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri teripidin xitay hökümiti térrorluqqa qarshi turushni bahane qilip, Uyghurlarning kishilik hoquqini depsende qilmaqta, dep qaralghan bu rayonning weziyitini neq meydandin közetmekchi.

Eger ziyaret ömikining sepiri ongushluq bolsa ürümchide Uyghur aptonom rayonining yuqiri derijilik emeldarliri bilen uchrishishi mumkin. Lékin amérika dölet mejlisidiki munasiwetlik kishi yaki alaqidar da'iriler hazirghiche ziyaret sepirining küntertipi heqqide melumat élan qilip baqmidi.

Weziyettin xewerdar kishilerning ashkarilishiche, ziyaret ömiki tekshürüsh jeryanida xitay da'irilirining xelq'ara ehdinamilargha xilap, dep qaralghan bezi heriketlirini, bolupmu kishilik hoquqi depsende qilinishqa uchrighan we a'ile - tawabati bilen jem bolush hoquqi hörmet qilinmighan bezi konkrét shexsler we siyasiy mehbuslar mesililirini otturigha qoyushi mumkin. Lékin bu amérika dölet mejlisi wekiller ömikining Uyghur aptonom rayonini tunji qétim ziyaret qilishi emes.

Dölet mejlisining bir ziyaret ömiki 1999 - yili ürümchini ziyaret qilip, Uyghur démokratiye herikitining rehbiri rabiye qadir bilen uchrashmaqchi bolghanda xitay da'iriliri rabiye qadirni qolgha alghan we 8 yilliq qamaq jazasigha höküm qilghan idi. Rabiye qadir ötken yili 3 - ayda jaza mudditi toshmay turup amérikigha sürgün qilindi. Xitay hökümiti uning dawalinish üchün amérikigha yolgha sélin'ghanliqini bildürsimu, lékin Uyghur aptonom rayoni partkomining siyasi qanun ishlirigha jawabkar mu'awin sékritari jang shyuming, rabiye qadir mesiliside amérika tashqi ishlar ministiri kondiliza rayisning bésimigha uchrighanliqini étirap qilghan.

Tekshürüsh ömikining qachan yolgha chiqidighanliqi téxi élan qilinmidi, lékin ular bu sepiride qeshqerghiche bérishi mumkin. (Erkin)