Ralf bunxé: “Wakaletsiz milletler teshkilati 39 dölettiki 200 milyondin artuq xelqqe wekillik qiliwatqan kishilik hoquq teshkilatidur”

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.07.24
unpo-dolqun-eysa.jpg (Ongdin) UNPO ning bash katipi ralph bunche, d u q ning re'isi dolqun eysa, UNPO ning prézidénti nassir bolada'i. UNPO Ning omumiy yighinida. 2018-Yili 3-öktebir. Firansiye.
RFA/Ekrem

Xitayning “Yer shari waqti géziti” wakaletsiz milletler teshkilatini “Bölgünchilerning xelq'aradiki eng chong bazisi” dep qarilidi.

Xitayning zuwani bolghan “Yer shari waqti géziti” 23-iyul özlirining in'glizche neshride “Wakaletsiz milletler teshkilati bölgünchilerning xelq'aradiki eng chong bazisidur” namliq bir maqale élan qildi. Maqalide mezkur teshkilatni 1991-yili tibet we sherqiy türkistan bölgünchiliridin dalay lama bilen erkin aliptékinlerning qurup chiqqanliqi, bu teshkilatning teywen we shinjangni xitaydin ayrip chiqmaqchi bolghan milliy bölgünchiler bilen alaqisi barliqi, xitayni hujum nishani qilghanliqi, xelq'aradiki köpligen bölgünchi teshkilatlarni öz ichige alghanliqi ilgiri sürülgen.

Xitay hakimiyiti 2018-yili nyu-yorkta chaqirilghan b d t ning “Az sanliqlar munbiri” yighinida merkizi gérmaniyening göttin'gén shehiride bolghan “Tehdit astidiki xelqler teshkilati” nimu “Milliy bölgünchiler bilen alaqisi bar, b d t da közetküchilik salahiyiti yoq” dep erz sun'ghan idi. Emma amérika bashliq gherb démokratik döletlirining arilishishi bilen b d t da élip bérilghan keskin bes-munaziriler netijiside xitay bu teshkilatni b d t din heydep chiqirish, d u q re'isi dolqun eysaning b d t gha kirishini cheklesh meqsitige yitelmigen hem dunya jama'etchilikining köz aldidila reswa bolup, meghlup bolghan idi.

Melum bolushiche, merkizi bélgiye paytexti biryusséldiki UNPO, yeni “Wakaletsiz milletler teshkilati” bilen gérmaniyediki “Tehdit astidiki xelqler teshkilati” qanche on yildin buyan Uyghurlar mesilisini izchil qollap, muhajirettiki Uyghur milliy herikitige yar-yölekte bolup kéliwatqan, belgilik xelq'araliq tesirge ige kishilik hoquq teshkilatliridur. Xitay hakimiyiti yillardin buyan d u q gha qilghan hujumliridin bir netijige érishelmigendin kéyin, emdi Uyghurlargha qizghin hésdashliq qiliwatqan xelq'araliq teshkilatlarni qarilashqa ötken. D u q re'isi dolqun eysa ependi bu heqte toxtalghanda xitayning meqsitining UNPO ning xelq'aradiki obrazini sundurush, Uyghur milliy herikitini yétim qaldurush we özige shérik tépishtin ibaret ikenlikini tilgha aldi.

Xitayning zuwani bolghan “Yershari waqti géziti” bayan qilghinidek, bu teshkilatning nöwette 39 dölet we rayonda qanche yüz milyonlighan xelqqe wekillik qiliwatqan eza teshkilatliri bariken. Teywen, somaligha oxshash musteqil döletlermu, kataloniye, sherqiy türkistan, tibetke oxshash mustemlike rayonlarning wekillirimu bu teshkilatqa eza iken. Bu pikirlerni neqil qilghan UNPO ning hazirqi bash katipi ralf bunxé (Ralph Bunche) ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilghanda xitayning bu eyibleshlirining tolimu külkilik we bimene bolghanliqini eskertti. U mundaq deydu: “Xitay hakimiyitining wakaletsiz milletler teshkilatining ‛bölgünchilerning eng chong bazisi‚ bolghanliqini ispatlashqa urun'ghan bu külkilik we bimene maqalisidiki bayanlar teshkilatimizni ‛bölgünchige aylandurush‚ meqsitige yitelmigen hem témisigha uyghun kelmigen. Mustebit hakimiyetler we xitay hökümiti öz hökümranliqi astidiki milletlerge öz iradilirini ipadilesh imkani we pursiti bermigenliki üchün ularning teshkilatimiz hazirlap bergen pikir erkinliki munbiridin paydiliniwatqanliqini nezerdin saqit qilmasliqi kérek. Wakaletsiz milletler teshkilati 39 dölet we rayondiki 200 milyondin artuq xelqqe wekillik qiliwatqan xelq'araliq kishilik hoquq teshkilatidur. Bu teshkilat tinch usullarda özining milliy iradisini emelge ashurush yolini tallighanlarning jemgahi. Bizning buni ispatlashqa éhtiyajimiz yoq hem xitayning aldida özimizni aqlash mejburiyitimiz yoq. Pütün dunya UNPO ning néme qiliwatqanliqini bilidu. Yéqinqi mezgillerdin buyan éghir zulumgha uchrawatqan Uyghurlargha bolghan héssidashliqimizning téximu küchiyishidin we bu yolda élip barghan pa'aliyetlirimizdin xitay bi'aram bolghan bolsa, buningdin ejeplenmeymiz”.

“Yershari waqti géziti” maqaliside “Wakaletsiz milletler teshkilati sherqiy türkistan heqqide toxtalghanda junggoni Uyghurlar üstidin qattiq tughut cheklesh siyasiti yürgüzüwatidu dep eyibligen, bu toghra emes” deydu. Yene “UNPO Amérikaning junggoni tizginlesh, shinjang we tibetni parchilashqa urunushtiki istratégiyelik qorali” dep qarilaydu. Maqalide “Wakaletsiz milletler teshkilatini eng deslepte shinjang musteqilchisi bölgünchi erkin aliptékin bilen dalay lama 14 qurup chiqqan. Bu teshkilatning ezaliri ichide ‛teywen musteqilliqi‚, ‛tibet musteqilliqi‚, ‛ichki mongghuliye musteqilliqi‚ we ‛shinjang musteqilliqi‚ ni terghib qilidighan bölgünchi küchler bar,” dégen jümlilerge orun béridu.

Wakaletsiz milletler teshkilatining qurghuchiliridin biri bolghan péshqedem Uyghur siyasiy zatliridin erkin aliptékin ependi bu heqte toxtalghanda, xitayning UNPO üstidin élip barghan bu xildiki qarilashlirining heyran qalghuchiliki yoqluqini tekitlidi. U sözide hazir musteqilliqqa érishken gruziye, ermenistan, latwiye, létwa, éstoniye, palaw, sherqiy témurgha oxshash döletlerning öz waqtida UNPO ning aktip ezaliri ikenlikini, ularning b d t ning “Öz teqdirini özi belgilesh” pirinsipini qoral qilip turup, hörlükke érishkenlikini eskertti.

Xitayning uzundin buyan özining tesir küchini b d t gha oxshash xelq'araliq birliklerge singdürüshke urunupla qalmay, xelq'aradiki nopuzluq kishilik hoquq teshkilatlirini pulning küchige tayinip xitayni eyibleshtin yaltaytishqa, waz kechtürüshke, héchbolmisa awazini boghushqa küchep kéliwatqanliqi, küchi yetmigenlirini mana mushundaq herxil shekillerde qarilash arqiliq nopuzini sundurushqa térishiwatqanliqi xélidin buyan kishilik hoquq organliri teripidin otturigha qoyulup kélinmekte idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.