Amérika-xitay munasiwetliridiki özgirishler diqqet qozghimaqta

Amérika-xitay munasiwetliri tramp prézidéntliqqa yéngi olturghan mezgilde ikki terep lidérlirining qizghin uchrishishliri netijiside bir mehel intayin yéqinliship ketken. Biraq, yéqinda shimaliy koréyening yadro sinaqlirining aldini élishta xitayning amérika kütken yerdin chiqmasliqi amérikani bi'aram qilghandin kéyin, bezi közetküchiler ikki dölet munasiwetliride emdi özgirish bolidighanliqini bildürmekte.

Amérika prézidénti tramp wezipige yéngi olturghan mezgilde xitay dölet re'isi shi jinpingni özining florida shtatidiki turalghusida qobul qilghan. Uchrishish jeryanida we uchrishishtin kéyin, her ikki dölet rehberliri semimiy bayanatlarni bérishken. Eyni chaghdiki uchrishishta kishilik hoquq organliri trampni xitayning kishilik hoquq xatirisini tilgha almidi, dep qattiq eyibligen. 

Biraq, yéqinda tramp hökümiti arqa-arqidin ikki qétim xitayning kishilik hoquq xatirisini ochuq-ashkara tenqid qildi. Bularning biri, amérika hökümiti we mejlisige qarashliq xelq'ara diniy erkinlik komitétining bayanati bolup, ular yéqinda mexsus bir bayanat élan qilip, xitay hökümitining ramzan mezgilide Uyghurlargha qoyghan diniy bésim we cheklimilirini qattiq tenqid qildi. Yene biri, bolsa, amérika dölet ishlar ministirliqining dunya insan tijariti we mejburiy emgek ehwaligha a'it doklati bolup, uningdimu xitay hökümiti dunyadiki mejburiy emgek tüzümi yolgha qoyuluwatqan eng nachar döletler qatarigha tizilghan bolup, bu doklattimu Uyghurlarning mesilisi alahide orun alghan idi.

Amérikidiki Uyghur kishilik hoquq qurulushi bashliqi ömer qanat ependining éytishiche, xitayning kishilik hoquq xatirisining ochuq-ashkara tenqid qilinishi amérikaning özige xas qimmet qarishining undaq asan özgermeydighanliqining yene bir qétim ispatlinishi bolup hésablinidiken. 

Xitaygha oxshash kishilik hoquq mesilisining ochuq-ashkara tilgha élinishini qet'iy xalimaydighan bir dölet üchün bu bir éghir zerbe bolup hésablinidighan bolup, bir qisim közetküchiler bularni amérika-xitay munasiwetliridiki bahar peslining ayaghlashqanliqining alamiti, depmu qarimaqta. 

Mesilen, bügün amérikidiki bréytbart namliq bir tor zhurnilida “Tramp hökümitining barghanséri jédelxor bolup kétiwatqan xitaygha taqabil turushtiki 6 xil yoli” mawzuluq bir maqale élan qilin'ghan bolup, uningda prézidént trampning hazir saylam riqabiti mezgilide özi dégendek xitay bilen bolghan tijarettiki mesililerni hel qilish, shimaliy koréye mesilisi, jenubiy déngiz mesilisi we kishilik hoquq mesililiride xitaygha bésim ishlitish heqqide qilghan wedilirini emeliyleshtürüwatqanliqini bildürgen. Maqalide éytilishiche, tramp hökümiti hazir xitaygha taqabil turush üchün tijariy paydilarni kozir qilish, teywen'ge qoral sétip bérishni qararlashturush hem shundaqla xitayning shimaliy koréye bilen soda qilidighan dendung bankisigha cheklime élan qilish, xitay hökümitining Uyghur musulmanlirigha yürgüzüwatqan diniy bésim siyasitini qattiq tenqid qilish, jenubiy déngizning xelq'aragha ochuqluqini tekitleydighan déngiz we hawa seperlirini emeliyleshtürüsh qatarliq wasitilerni qolliniwatqan iken. 

Amérikidiki Uyghur ziyaliyliridin doktor qahar barat ependi amérikaning hazir jenubiy déngiz mesiliside xitaygha taqabil turush üchün xitay bilen igilik hoquq kürishi qiliwatqan döletler we shundaqla yaponiye, jenubiy koréyeler bilen yéqinlishiwatqanliqini bildürdi. 

Ömer qanat ependi bolsa sözide, amérika-xitay munasiwetliride shimaliy koréye mesilisi, iqtisadiy mesililer we jenubiy déngiz mesililiri qatarliq mesililer bilen birlikte bundin kéyin kishilik hoquq mesilisiningmu muhim bir orun tutidighanliqini bildürdi.