Istanbulda “Barin weqesi” ning 28-yilliqi munasiwiti bilen xatirilesh yighini ötküzüldi

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2018.04.06
Istanbul-barin-weqesini-xatirilesh-2018-01.JPG Istanbulda ötküzülgen “Barin weqesi” ni xatirilesh yighinidin körünüsh. 2018-Yili 5-aprél. Istanbul, türkiye.
RFA/Arslan

“Barin weqesi” yüz bergenlikining 28-yilliqi munasiwiti bilen istanbulda barin shéhitlirini xatirilesh pa'aliyiti ötküzüldi. Bu pa'aliyet “Sherqiy türkistan teshkilatlar birliki” teripidin uyushturulghan bolup, murasimgha türkiyede pa'aliyet élip bériwatqan 10 din artuq teshkilatlarning mes'ulliri, ezaliri we istanbulda yashawatqan Uyghurlardin er-ayal bolup 500 din artuq kishi qatnashti.

Xatirilesh pa'aliyiti “Qur'an kerim” tilawet qilish, “Istiqlal marshi” oqush bilen bashlandi. Pa'aliyetke “Sherqiy türkistan teshkilatlar birliki” ning re'isi hidayetullah oghuzxan échilish sözi sözlep, “Barin inqilabi” ning ehmiyiti we bu herikettin alidighan tejribe-sawaqlar toghrisida toxtaldi.

Hidayetulla oghuzxan “Barin inqilabi” we bu yighinning meqsiti toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Hörmetlik méhmanlar! , bügün shéhitlirimizni xatirilesh, ularning ish-izlirini, qehrimanliqlirini, jasaritini izbasar ewladlirimizning qelblirige neqish qilish üchün chaqirilghan bu yighinimizgha qedem teshrip qilghanliqinglar üchün rehmet éytimiz. Hemmimizge melum bolghandek, bügün barin inqilabining 28-yilliq xatire küni. 1990-Yili 5-aprél küni ramzan éyida sherqiy türkistanda xitayning zulumigha qarshi bu inqilab qozghalghan idi. Bügün biz 300 neper sherqiy türkistanliq shéhitlirimizni yad étip bu yerge yighilduq.”
Hidayetullah oghuzxan “Barin inqilabi” gerche öz dewride xitay armiyisi teripidin dehshetlik türde basturulghan bolsimu, emma bu weqening Uyghur diyarida xelqni ilhamlandurup azadliq yolidiki küreshlerge yol achqanliqini bildürdi. 

Hidayetullah oghuzxanning bildürüshiche, eslide istanbuldiki Uyghurlar 5-aprél küni “Sherqiy türkistan teshkilatlar birliki” ning namida xitay konsulxanisi aldida namayish élip barmaqchi bolup, istanbul waliyliqidin resmiy ruxset alghan bolsimu, lékin axirqi küni kechte istanbul waliyliqi namayish testiqini bikar qilghan. Biraq istanbuldiki Uyghur teshkilatliri we jama'et derhal heriketke ötüp, 500 kishilik yighin zali hel qilghan we shu küni namayish qilmaqchi bolghan Uyghurlarni yighin zaligha dewet qilip, “Barin weqesi” ni xatirilesh pa'aliyiti uyushturghan. 

Namayishning bikar qilinishining sewebi toghrisida türkiye saqchi da'iriliri héchqandaq chüshenche bermigen bolsimu, emma hidayetulla oghuzxan buningda xitayning qoli barliqini, chünki yéqindin buyan istanbulda élip bérilghan pa'aliyetlerning xitayni qattiq bi'aram qilghanliqini bildürdi.

Hidayetulla oghuzxan sözining axirida, Uyghurlarning xitayning tosqunluqlirigha boyun egmeydighanliqini, meyüslenmeydighanliqini, imkaniyetning yétishiche tirishidighanliqini ipadilidi we dunyadiki pütün Uyghur teshkilatlarni we Uyghurlarni birlikte pa'aliyet qilishqa chaqiriq qildi. 

Yighinda “Barin weqesi” toghrisida teyyarlan'ghan höjjetlik filim körsitildi. Kéyin “Sherqiy türkistan wexpi” ning re'isi doktor muhiddin janUyghur söz qilip, “Barin weqesi” toghrisida nutuq sözlidi. 

Arqidin “Eysa yüsüp aliptékin wexpi” ning re'isi, doktor ömer qul söz qilip, shéhitlarni esleydighanliqini ipadilidi we birlik toghrisida toxtilip, mundaq dédi: “Hazir biz nahayiti inchike bir qilning üstide kétiwatimiz, shuning üchün kéyinki mezgillerde herqandaq chaghdikidin téximu küchlük bolghan birlik we barawerlikke éhtiyajimiz bolidu. Buningdin kéyin milliy dawagha xizmet qilishtin bekrek milliy dawagha ziyan salmasliq üchün gheyret qilishimiz kérek bolidu. Shu sewebtin sezgürlükning bek muhim ikenlikini xatirlitimen, buningdin kéyinki jeryanlarda teshkilatlirimiz we mes'ullirimizmu öz-ara dawamliq alaqe ornitip turushini, her zamandikidin téximu hoshyar, téximu diqqetlik bolushini tewsiye qilimen.” 

Kéyin “Sherqiy türkistan ölimalar birliki” ning mu'awin re'isi sirajidin ezizi ependi söz qilip, barin weqesi toghrisida toxtaldi. 

Sirajidin ezizi ependi tarixni bilishning muhimliqini ipadilidi we barin inqilabining tarixini bilish, ewladlargha bildürüshning ehmiyitini alahide tekitlidi. U mundaq dédi: “Barin inqilabi bizning tariximizdiki eng muhim inqilablardin biri, uningdin ilgiriki 1933-yilidiki sherqiy türkistan islam jumhuriyitimu shundaq inqilab bilen bashlan'ghan. 1944-Yilidiki sherqiy türkistan jumhuriyitimu ili inqilabining netijisi süpitide otturigha chiqqan. 1949-Yilidin kéyinmu wetinimizde köp qétim inqilab we qozghilanglar dawam qilip keldi. Barin weqesi, ghulja weqesi, ürümchi weqesi, yeken weqesi qatarliq heriketler shuning jümlisidindur. Buningdin kéyinmu qarshiliq heriketliri yene qachan'ghiche dawam qilidu, uni allah özi bilidu. . .” 
Yighinda yene ösmür balilar sehnige chiqip, “Sadda déhqan”, “Ulugh qehriman”, “Güzel yurtum türkistan”, “Bayriqim” dégendek her xil témilarda shé'ir déklamatsiye qildi. 

Yighinda yene “Yawro-asiya türk jem'iyetler fédiratsiyoni” ning re'isi isma'il jén'giz söz qildi. Arqidin “Sherqiy türkistan yashlar jem'iyiti” ning pexri re'isi tibet yüjetürk, “Uyghur ilim-meripet wexpi” ning mu'awin re'isi hebibulla küseni, “Iman diyari telim-terbiye jem'iyiti” ning re'isi mexmut damollam, zeytinburnu sheher bashliqining bash meslihetchisi ilyas saka, sabiq parlamént ezasi, proféssor jalal erbay qatarliqlarmu söz qilip, “Barin weqesi” we Uyghurlarning hazirqi ehwali toghrisida pikir bayan qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.