Xitay jenubiy déngiz mesilisige ikki bisliq inkas qayturmaqta
2015.10.30
Xitay déngiz armiye générali wu shingli peyshenbe küni amérikini agahlandurup, amérika eger detalashtiki déngiz rayonlarda éghwagerchilik heriketlirini dawam qilsa urush kep chiqidu, dédi. Amérika bolsa özining herikitining jenubiy déngizning xelq'aragha ochuqluqigha kapaletlik qilish we uni tekitlesh ikenlikide ching turmaqta.
Peyshenbe küni, amérika déngiz armiyisi urush qisimlirining générali jon richardson bilen xitay déngiz armiye qomandani wu shéngli télékamira arqiliq söhbet ötküzgen idi. Ikki terepning seyshenbe künidiki sürkilishtin kéyin tunji qétim emeliyleshtürgen söhbiti bashlinishtin bir qanche sa'et burun, xitay déngiz armiye qomandani wu shingli bayanat bérip, amérika jenubiy déngizdiki sün'iy arallirigha yene yéqinlashsa, xitayning herqandaq kéreklik tedbirni élishtin yanmaydighanliqini bildürdi. U sözide yene, amérikining jenubiy déngizdiki detalashtiki rayonlarda qiliwatqan ighwager herikitining urush peyda qilidighanliqini éytti.
Biraq, amérika déngiz armiye urush qisimlirining générali jon richardson xitay déngiz armiye qomandani wu shingli ikkisi arisidiki sa'etlerche dawam qilghan télékamira söhbitidin kéyin élan qilin'ghan resmiy bayanatta her ikki terepning déngiz armiyilirining yéqin musapilerde heriket qilghanda uqushmasliqtin saqlinish üchün alaqidar qa'idilerge emel qilishni qarar qilghanliqini bildürdi. Amérikining bu mesilidiki meydani izchil éniq bolup kelmekte. Amérika dölet mudapi'e ministirliqi jenubiy déngizda detalashta turuwatqan rayonlarning xelq'aragha ochuqluqini, u rayonning barliq déngiz seperlirige ochuq bolushi kéreklikini, amérikining xitayning sün'iy arallar arqiliq ilgiri sürüwatqan igilik hoquqini tonumaydighanliqini bildürüp kelgen. Amérika déngiz armiyisi bu qétim sün'iy aralgha 12 in'giliz mili kélidighan jaygha urush paraxoti ewetishiningmu mana mushuni tekitlesh ikenlikini jakarlighan.
Gardiyan géziti bu heqtiki mulahiziside her ikki döletning jenubiy déngizda urush qilishni xalimaydighanliqini, lékin her ikkisining bir - birige yol qoyushnimu xalimaydighanliqini bildürgen. U bu qétim amérika urush paraxotining xitay özige tewelikini ilgiri sürüwatqan jaylarda seper qilishining inchiklik bilen pilanlan'ghanliqini, xitayning weqege qayturghan inkasiningmu her ikki döletning jiddiy toqunush xalimaydighanliqini körsitip béridighanliqini bayan qilghan. Emma bu yenila bu yerdiki ziddiyetni yoqqa chiqiralmaydiken. Ilgiri xitay iqtisadiy tereqqiyatini ilgiri sürüsh üchün tirishiwatqan mezgillerde amérikining rayonda tinchliq saqlap bériwatqanliqidin xosh bolghan. U chaghda xitay sabiq dölet re'isi déng shyawpingning “Küchni yoshurup, waqti kelgende tuyuqsiz hujumgha ötüsh” dégen sözi boyiche purset kütüp kelgen. Shi jinping bolsa emdi waqit keldi, dep qaraydiken. U xitayning rayonda we dunyada siyasiy tesirini ashurush üchün heriketni bashlighan. Amérikining bu qétim jenubiy déngizgha urush paraxoti ewetishi kichik ish bolsimu, emma menisi chongqur bolup, u amérikining jenubiy déngizdiki ornini saqlap qélish we xitayning rayondiki tesirini kontrol qilish niyitini ipadileydiken hem bundin kéyinki mushundaq sürkishlerning dawamliq yüz béridighanliqini ipadilep béridiken.
Wal sitrit zhurnida élan qilin'ghan mulahizidimu xitayning amérikining herikitige qayturghan inkasi memliket ichide milletchilikke xitap qilsa, xelq'arada mesilini küchlük diplomatiye arqiliq hel qilish terepdari ikenlikini körsitidiken. Közetküchiler xitayning qandaq qilghanda hem milletchilikni, hem diplomatiyini qoldin bermey turup jenubiy déngiz mesilisini hel qilish toghrisida qattiq bash qaturuwatqanliqini bildürgen. Sin'gapor uniwérisitétining proféssori xu'ang jing bu heqte wal sitrit zhurniligha éytishiche, bu weqe del xitay kompartiyisining 5 - omumiy yighini échiliwatqan mezgilge toghra kelgen. Shunga bundaq waqitta xitay rehberler ajiz körünüp qélishni téximu xalimaydiken. Emma yene bezi közetküchilerning qarishiche, xitay bu weqeni bek chongaytip, amérikigha qarshi zor kölemlik jama'et pikri we namayishlarning kélip chiqishinimu xalimighan. Xitayning hökümet awazi bolghan xelq gézitige oxshash axbarat wastiliri deslepki bir qanche kündiki xewerlirining eksiche kéyinki künlerdiki maqaliliride xitay xelqini özini tutuwélishqa, weqege soghuqqanliq bilen mu'amile qilishqa chaqirghan.
Jüme küni, yawrupa ittipaqimu bu mesilide özlirining amérikini qollaydighanliqini bildürgen. Yawrupa ittipaqi tashqi ishlar bayanatchisi élan qilghan bayanatida, amérika paraxotlirining xelq'aragha ochuq déngiz yolida özining erkin seper qilish hoquqini ishletkenlikini eskertip “Yawrupa ittipaqi jenubiy déngizdiki tertip xelq'arada békitilgen qanunlar boyiche bolushi kérek, dep qaraydu” dégen.
Közetküchiler, xitayning jenubiy déngiz mesiliside yalghuz ikenlikini, chünki uning qoshnilirining xitay bilen tijaret qilishni xalisimu, emma uning özini tesiri astigha élishini xalimaydighanliqini, ularning amérikining jenubiy déngizda özini qoghdap turushini xalaydighanliqini bildürüp, xitayning bu mesilide ikki otturida qalghanliqini bildürgen.