“Türk dunyasi we türkiye” yighinida Uyghur mesilisi otturigha qoyuldi

Millet partiysi re'isi prof-aykut edebali bilen sohbet

Türkiye millet partiyisining re'isi ayqut edib'ali xitaygha xitab qilip, “Xitay türkiye bilen yaxshi munasiwet qurushni xalisa, aldi bilen sherqiy türksitandiki qan qérindashlirimizgha erkinlik bérishi, ularning dini, tili we medeniyitining qoghdilishigha kapaletlik qilishi, heq - hoquqlirini toluq bérishi kérek” dédi.

Merkizi istanbulgha jaylashqan millet hemkarliq jem'iyitining uyushturushi bilen ötküzülgen bu yighin 3 kün dawam qilidighan bolup, 11 - ayning 7 - küni chüshtin kéyin resmiy bashlandi.

Yighin'gha süriye we iraq türkmenliri, ezerbeyjan, qirim we tatar, nughay, özbék, Uyghur we türkiye türklirining wekilliri bolup türk dunyasining oxshimighan jayliridin ammiwiy teshkilat re'isliri, yazghuchilar we tetqiqatchilar bolup 100 ge yéqin kishi qatnashti.

Yighin'gha Uyghurlargha wakaliten sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining bash katipi abdul'ehed abduraxman, yawro - asiya türk jem'iyetler fédrasiyisining re'isi isma'il chin'giz qatarliq shexsler qatnashti.

Yighinda türkiye millet partiyisining re'isi ayqut edib'ali, 1984 - yili tünji bolup ürümchi, türpan, qeshqerge bir ministir bolush süpiti bilen barghan türkiyining sabiq sehiye ministiri xélil shiwgin, yawro asiya türk jem'iyetler fédrasiyisining re'isi isma'il chin'giz qatarliqlar échilish nutiqi sözlidi.

Yighinda söz qilghan türkiye millet partiyisining re'isi ayqut edib'ali ependi türk dunyasining mesililiri toghrisida toxtaldi we bu yighinni uyushturushtiki meqsetning türk dunyasining mesililiri toghrisida her qaysi jaylardiki türkiy xelqlerning wekillirining öz aghzidin anglash we qiyinchiliqlar üchün chare izdesh ikenlikini bildürdi.

Re'is ayqut ependi sözide, merhum lider eysa yüsüp aliptékinni xatirilep ötti we uning sherqiy türksitan mesilisi toghrisida otturigha qoyghan bir xatirisini eslep mundaq dégenlikini eslitip ötti: “Xitay sherqiy türkistanni sümüriwatidu, emma bizning bayliqimizni sümürgenlikige étirazimiz bolmidi, biz peqet sherqiy türkistan xelqining dini, tili we medeniyitige buzghunchiliq qilmasliqni, yoq qilishqa urunmasliqni telep qilduq.”

Ayqut edib'ali ependi sözide yene, sherqiy türkistan'gha alahide ehmiyet bérip kéliwatqanliqini, eysa yüsüp aliptkén hayat waqtidin bashlap bu mesilige köngül bölüp kéliwatqanliqini, ularning qiyinchiliqlirini özlirining qiyinchiliqliri dep bilidighanliqini ipadilidi.

Yighinda söz qilghan türkiyining sabiq sehiye ministiri xélil shiwgin ependi söz qilip, özining 1984 - yili türkiyining sehiye ministiri bolghan dewrde xitaylar bilen bir yürüsh diplomatik munasiwet qilip Uyghurlar toghrisida söhbet élip barghanliqini we ürümchi, turpan, qeshqer qatarliq sheherlerni ziyaret qilishni telep qilghanliqini, bir qanche qétim telep qilish netijiside xitay tereptin roxset qilin'ghanliqini, qeshqergiche bérip ziyaret qilghanliqini, mehmut qeshqirining qebrisini ziyaret qilish sheripige érishkenlikini bildürdi.

Xélil shéwgin ependi sözide yene, özining türkiyining bir ministiri bolüsh süpiti bilen sherqiy türksitanni ziyaret qilghan tünji ministir bolghanliqini ipadilidi.

Yighinda söz qilghan bashqa méhmanlar köpinchisi sherqiy türkistan mesilisi we Uyghurlarning qiyinchiliqlirini tilgha élip ötti.

Yighinning kéyinki bölümide sherqiy türkistan mesilisi toghrisida mexsus yighin échilidiken, bu yighinda, isma'il chin'giz, abdul'ehed abduraxman, ekber yasa qatarliq shexsler söz qilidiken we pütün türk dunyasidin kelgen wekiller bilen muzakire élip bérilidiken.

Yighin axirida türkiye we türk dunyasi toghrisida qarar élinip élan qilinidiken.

Edib'ali ependi Uyghurlarning tili, dini we medeniyitining yoq bolup kétiwatqanliqidin qattiq qayghuliniwatqanliqini, insaniyet medeniyiti üchün chong töhpiler qoshqan Uyghurlarning qeghezni ijad qilip insaniyetke chong töhpe qoshqanliqini, emma bügünki künde intayin qiyin ehwalda yashawatqanliqini, xitay zulum qilish bilen bir milletni bashqurup kételmeydighanliqini, zulum ebediy dawam qilmaydighanliqini, zulum bilen idare qilish belkim zalimlarning yoqilishining bashlan'ghuchi bolidighanliqini ipadilidi.

Ayqut edib'ali sözide yene, xitay da'irilirige xitap qilip, xitay türkiye bilen yaxshi munasiwet qurushni xalisa, aldi bilen sherqiy türksitandiki qan qérindashlirimizgha erkinlik bérishi, ularning dini, tili we medeniyitining qoghdilishigha kapaletlik qilishi, Uyghurlarning heq - hoquqlirini toluq bérishi kérek” dédi.

Biz Uyghur mesilisi toghrisida pikir - qarashlirini élish üchün türkiye millet partiyisining re'isi edib'ali ependi we abdul'ehed abduraxman ependiler bilen söhbet élip barduq.