Türkiyediki 5 ammiwi teshkilat xitayni eyiblep, “Yighiwélish lagérliri” ni taqashqa chaqirdi

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2019.01.18
Legerlar-Taqalsun-Bayanati-Istanbul-2018-01.jpg Istanbulda échilghan sherqiy türkistandiki yighiwélish kampi taqalsun témisidiki muxbirlarni kütüwélish yighinidin bir körünüsh. 2019-Yili 16-yanwar. Istanbul, türkiye.
RFA/Arslan

16-Yanwar seyshenbe küni türkiyediki “I ha ha insaniy yardem wexpi”, “Özgür chüshenche we telim heqliri jem'iyiti”, “Insan heqliri we adalet herikiti”, “Insan heqliri adalet we mezlumlar üchün hemkarliq jem'iyiti”, “Xelq'araliq musapirlar heqliri jem'iyiti” qatarliq 5 chong teshkilat birlikte, muxbirlarni kütüwélish yighini échip, Uyghur diyarida échilghan jaza lagérlirining taqilishini telep qildi.

Bu yighinda i ha ha insaniy yardem wexpi re'is bulent yildirim, özgür der jem'iyiti re'isi rizwan kaya, insan heqliri we adalet herikiti teshkilatining re'isi jihad gökdémir, mezlum der istanbul shöbe re'isi éli öner, xelq'ara musapirlar heqliri jem'iyitining re'isi oghri yildirim qatarliqlar söz qildi. Ular sözliride Uyghurlarning kishilik hoquqlirining éghir derijide depsende boluwatqanliqini, xitayning Uyghurlargha “Yalghuz sherqiy türkistanda emes belki chet'ellerge qachqan Uyghurlarghimu zulum qiliwatqanliqi” ni otturigha qoydi. Ular birdek xitaygha xitab qilip, uni Uyghur diyaridiki jaza lagérlirini derhal taqashqa chaqirdi. 

“Sherqiy türkistanda kishilik hoquq depsende qiliniwatidu”

Muxbirlarni kütüwélish yighinida söz qilghan özgür der jem'iyitining re'isi rizwan kaya ependi, xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan siyasetlirini “Heq-hoquq depsendichiliki” dep körsetti. U mundaq dédi: “Xitayning bügün yürgüzüwatqan siyasetlirige qarita köptürüp tenqidliniwatqanliqi dawa qiliniwatidu, u yerde op'ochuq kishilik hoquq depsendichiliki jinayiti mewjut. U yerde yüz bériwatqanlarni ochuq ashkara bir assimilyatsiye dep qarashqa bolidu. Bu kishilik hoquq depsendichilikidur. U yerde din we wijdan erkinlikining ochuq ashkara depsendichilikke uchrawatqanliqigha shahit boluwatimiz. Bu jinayetler ‛qoshmaq tughqanchiliq‚ dégen nam astida élip bériliwatidu. Buninggha her kim qarshi chiqishi kérek. Xitay bilen dostluq munasiwet qurush namida buninggha süküt qilish eyib we jinayettur”. 

Xitay türkiyede ijtima'iy taratqularda köp sanda egeshküchiliri bar hésablarni sétiwélishqa bashlidi

Insan heqliri we adalet herikiti teshkilatining re'isi jihad gökdémir söz qilip, xitayning, türkiyediki ijtima'iy taratqularda köp sanda egeshküchiliri bolghan hésablarni sétiwalghanliqini bildürdi. U mundaq dédi: ‛sherqiy türkistan mesiliside bizni amérikaning xizmetchiliri‚ dep dawa qiliwatqanlarning xitaygha qandaq xizmet qiliwatqanliqini nahayiti ochuq körüwatimiz. Xitay türkiyede ijtima'iy taratqularda köp sanda egeshküchiliri bar hésablarni sétiwélishqa bashlidi. Buning bilen türkiyede qandaq bir teyyarliq pilanlawatidu ? men ulardin shuni sorap baqay jawab bersun?! .

“Musulman rehberler iskenjilerge köz yumuwatidu”

Mezlum der jem'iyiti istanbul shöbisining re'isi éli öner ependi mundaq dédi: “Birleshken döletler teshkilati xewpsizlik da'imiy komitétidiki besh ezaning biri bolghan xitay sherqiy türkistanda zulum qiliwatidu, bu weziyet xitayning siyasiy menpe'etlirining qurbani boluwatidu. A'ililerning perzentliri qolliridin éliniwatidu we xitayning idé'ologiye menpe'etliri üchün telim bériliwatidu. Bügünki künde dunyada tunji bolup, ‛tughqanchiliq‚ nam astida bashqa birlirining öyige kirip yashash sherqiy türkistanda yüz bériwatidu. Eng échinarliqi shuki, özlirini musulman dep chaghlaydighan rehberler bu qebih mesilige köz yumuwatidu”. 

“Xitay yalghuzla sherqiy türkistandiki insanlargha emes chet'ellerdiki sherqiy türkistanliqlarghimu zulum qiliwatidu”

Muxbirlarni kütüwélish yighinida söz qilghan xelq'ara musapirlar heqliri jem'iyitining re'isi Uyghur yildirim ependi, türkiyediki musapirlar ishxanilirida yüz bériwatqan bezi mesililerni otturigha qoydi we Uyghurlarni toghrisida qayturush qarari chiqqan teqdirde aliy sotqa erz sunush arqiliq qararni bikar qilishni ipadilidi. U mundaq dédi: “Xitay, yalghuzla sherqiy türkistanda yashawatqan insanlargha zulum qilip toxtimastin belki xitay zulumidin qéchip bashqa döletlerge ketken sherqiy türkistanliqlarghimu zulum qiliwatidu. Ularning üstidin qanunsiz tutush buyruqi chiqirip ularni xitaygha qayturushqa urunuwatidu. Türkiyede bolsa xitaygha qayturush mesilisi yoq. Qayturush qarari chiqqan teqdirde aliy sotlargha we yaki munasiwetlik organlargha iltimas qilish arqiliq qayturush qararini bikar qilimiz. Intérpol, yeni xelq'ara saqchi orgini türkiyedin ewetilgen qararlarni qandaq ijra qilmighan bolsa, bizmu xitaydin türkiyege kelgen her qararni awwal kontrol qilish arqiliq tetqiq qilip delil-ispati bolsa andin ijra qilishni telep qilimiz”. 

“Eger dunyagha échilishni xalisanglar sherqiy türkistanning heq-hoquqlirini béringlar!”

Muxbirlarni kütüwélish yighinida söz qilghan i ha ha insaniy yardem wexpining re'isi bulent yildirim, xitaygha xitab qilip, Uyghurlarning heq-hoquqlirini bérishke chaqirdi we mundaq dédi: “Eger dunyagha échilishni xalisanglar sherqiy türkistanning heq-hoquqlirini béringlar. U yerde erkinlik jehette kéreklik prinsiplar yolgha qoyulsa biz bu mesilide wasitilik roli oynashqa qoshulimiz”.

Lagérlarni taqash üchün türkiye hökümiti we siyasiy partiyelerge chaqiriq qilindi

Bulent yildirim yene türkiye hökümiti we siyasiy partiyilerge xitab qilip mundaq dédi: “Jumhur re'isimiz eyni zamanda u rayon'gha bérip chong bazarni ziyaret qildi. U ziyaret jeryanida uninggha yel-yémish hediye qilghan Uyghurlarmu hazir jaza lagérida yatidu. Jumhur re'isimizni qarshi alghanlarning hemmisi hazir lagérgha qamaldi. Shuning üchün pütkül siyasiy partiyeler bu mesile toghrisida parlaméntta xizmet ishlishi kérek. Ötmüshte qandaq xizmet ishlen'gen bolsa yene oxshash shekilde xizmet ishlinishi kérek. Shirege mush urulushi lazim”. 

U yene “Bu zulumni tügitish üchün kim wasite bolushni xalisa biz uning bilen xushallinarliq bilen hemkarlishishqa teyyarmiz”, dédi. 

“Sherqiy türkistandiki yighiwélish lagéri taqalsun” dégen témidiki muxbirlarni kütüwélish yighini toghrisida bügün, “Anatoliye agéntliqi”, “Ixlas xewer agéntliqi”, “Heqsiz söz géziti”, “Yéngi akt”, “Höriyet”, “Yéngi söz”, qatarliq gézitlerde we “T r t xewer”, “CNN Turk“ ,”TV Net”, “Bén'gu türk”, “Akit TV” qatarliq téléwiziye qanallirida xewerler tarqitildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.