Amérikining béyjingdiki bash elchisining “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ni tekshürüshi telep qilindi

Muxbirimiz erkin
2018.04.05
chris-smith-marko-rubiyo.jpg Amérika dölet mejlisi we hökümitige qarashliq bolghan xitay ishliri komitétining bashliqliri marko rubiyo(solda) we kiristofér simit bayanat bérish yighinida. 2018-Yili 9-yanwar.
cecc.gov

Amérika dölet mejlisining xitay ishliri komitéti charshenbe küni amérika dölet mejlisining ikki neper gholluq ezasining amérikining béyjingdiki bash elchisige yazghan mektupini élan qildi. Amérika dölet mejlisi xitay ishliri kométining qosh re'isi, awam palata ezasi kristofir simit bilen kéngesh palata ezasi marku rubi'o mektupida bash elchi branstatning Uyghur aptonom rayonini ziyaret qilip, “Yépiq terbiyelesh merkezliri” ni tekshürüshini, xitay hökümiti bilen bolghan alaqilerde Uyghur rayonining weziyitini muhim orun'gha qoyushini we “Erkin asiya radiyosi” muxbirlirining a'ile-tawabi'atlirining teqdirige köngül bölüshini telep qildi.

Ular mektupida “Shinjang Uyghur aptonom rayonidiki Uyghurlar we bashqa az sanliq milletler xalighanche tutqun qilinishqa uchrap, diniy étiqadi we medeniyiti qorqunchluq cheklimilerge duch keldi. Reqemlik teqib qilish sistémisi, yüz tonush apparati, yanfon tekshürüshi, DNA ewrishkilirini yighish, saqchilarning mudaxilisi qatarliq wasitiler arqiliq kündilik turmushning barliq sahelirige kéngeydi,” dep tekitligen.

Ular, ishenchlik axbarat xewerlirini neqil keltürüp, Uyghur diyarida 500 mingdin 1 milyon'ghiche kishining tutqun qilinip, atalmish “Siyasiy terbiyelesh merkezliri” ge solan'ghanliqini, bu lagérlarning “Bügünki dunyada az sanliq milletler uchrawatqan eng keng kölemlik we eng chong yighiwélish lagérliri” ikenlikini tekitligen. Bu amérika dölet mejlisining bu ikki neper nopuzluq ezasining hazirgha qeder Uyghurlar heqqidiki endishilirini tunji qétim sanliq melumatlar, konkrét tedbirler we küchlük ibariler bilen ipadilishi iken.

Biz bu munasiwet bilen amérika dölet mejlisining xitay ishliri komitétigha téléfon qilip, ularni ziyaret qilishni telep qilghan bolsaqmu, emma ziyaret telipimizge hazirgha qeder jawab kelmidi. Halbuki, bu mektup we uningdiki telepler amérikidiki bezi kishilik hoquq teshkilatlirining qarshi élishigha érishti.

Amérikidiki nopuzluq kishilik hoquq teshkilati-“Erkinlik sariyi” ning aliy derijilik tetqiqatchisi sarah kuk peyshenbe küni ziyaritimizni qobul qilip, uningda intayin yaxshi tekliplerning otturigha qoyulghanliqini bildürdi.

Sara kuk mundaq mundaq deydu: “Birinchidin, men bu mektupni bek yaxshi yézilghan, dep oylidim. Ikkinchidin uningda bek yaxshi pikirler otturigha qoyulghan. Men bash elchi branstatning uningda otturigha qoyulghan teleplerni emelge ashurushini ümid qilimen. Méningche mektuptiki diqqet qozghaydighan yene bir mesile, uningda qandaq diplomatik qedemlerni élish toghriliq bezi teklip pikirler bar. Bu teklip-pikirler mesilining hel qilinishi üchün paydiliq bolidu, dep qaraymen.”

Sarah kuk yene mundaq dédi: “Mektupta otturigha qoyulghan ‛terbiyelesh merkezliri‚ ge we bashqa mesililerge da'ir ikki nuqta bar. Biri, keng kölemlik tutqun qilip, xalighanche solashning qanchilik éghir ikenlikige da'ir nuqtidur. Rast gepni qilghanda, bu ishlar dunyaning bashqa jaylirida bolghan bolsa, alliqachan xelq'araning küntertipidiki mesilige aylan'ghan bolatti. Bu dunyaning qismen diqqitini qozghighan bolsimu, lékin xitay hökümiti chet'el axbaratining shinjanggha kirishini tosup, dunyaning diqqitini qozghashning aldini aldi. )Xitay( nurghun kishini solap, kishilik hoquqqa qorqunchluq derijide xilapliq qilghan bolsimu, lékin bu amérika hökümitining diqqitini qozghimay kelgen idi. Yene bir mesile, buning ‛erkin asiya radi'osi‚ muxbirlirigha chétilishidur. Biz da'im amérikining menpe'etige chétilidighan mesililerde uning xitay hökümitige ünümlük bésim ishliteleydighanliqini körüp kelduq. ”

Kéngesh palata ezasi rubi'o we awam palata ezasi simit mektupida béyjingdiki amérika elchixanisining yuqiriqi mesililerdiki diplomatik xizmiti we xitay hökümitining jawabini özlirige doklat qilishini telep qilghan. Ular yene “Erkin asiya radiyosi” muxbirlirining a'ile tawabi'atlirining mesilisi heqqide toxtilip, “Biz sizning bu mesililerdiki diplomatik xizmetlerge özingiz yétekchilik qilip, uni muhim orun'gha qoyushingizni, bu kishilerning qeyerde, qandaq turuwatqanliqini éniqlap, ularning qoyup bérishige bésim ishlitishingizni chaqirimiz,” dégen.

Amérikidiki analizchilarning ilgiri sürüshiche, amérika dölet mejlisi ezalirining mektupida nahayiti halqiliq we konkrét mesililer otturigha qoyulghan bolup, ularning yuqiriqi mesililerge alahide jiddiy qaratqanliqi ipadilen'gen.

Amérikidiki adwokat nuri türkel ependi mundaq deydu: “Kéngesh palata ezasi rubi'oning xétide nahayiti halqiliq, konkrét mesililer, mesilen, Uyghurlargha yürgüzülüwatqan tutqun qilish siyasitidin bashqa, shexsiyitige boluwatqan dexli-teruz we tajawuzlar toghrisidimu mesililer otturigha qoyulghan. Uningdin bashqa bu mesilige köngül bölüshla emes, belki bu mesilini hel qilishqa dewet qilghan terepler bar. Buninggha qarap éytqan chaghda, dölet mejlisidin amérika hökümitige biwasite bir telep yaki konkrét bir ish qilish üchün buyruq keldi, dep chüshinimen.”

Adwokat nuri türkel yene mektupta “Magnétiskiy qanuni” ning tilgha élinishi diqqet qozghaydighanliqini bildürdi. U mundaq deydu: “Magnétiskiy qanunini neqil keltürüshi méning nahayiti diqqitimni qozghidi. Siyasetchiler adette xelqning bésimi yaki bolmisa ish qilmamsiler, dep telep qilghanlarning telipi boyiche bezide mushundaq xetlerni yazidu. Lékin bu mektupta tepsiliy weziyetni otturigha qoyghandin bashqa we bezi pakitliq asaslarni otturigha qoyghandin bashqa yene uning hel qilish usulinimu otturigha qoyghan. Hazirqi Uyghurlarning éghir weziyitige jawabkarliq ornida turuwatqan qanxor xitay emeldarlarning qandaq qilip bu ishning bedilini töleydighanliqidek bir méxanizminimu otturigha qoyghan.”

Awam palat ezasi simit we kéngesh palat ezasi rubi'o mektupida, eger yuqiriqi mesililerde derhal bir netijige érishelmise, amérika dölet ishlar ministirliqining amérikidiki xitay hökümet taratqulirining mes'ullirigha yaki memuri xadimlirigha wiza émbargosi qoyup, ulargha wiza bérishni ret qilishni telep qilidighanliqini tekitligen. Shuning bilen birge béyjingdiki amérika elchixanisining Uyghurlarni keng kölemde tutqun qilip, ularni xorlawatqan shinjang Uyghur aptonom rayonidiki xitay emeldarlirining “Yer shari magnétiskiy qanuni” gha asasen jawabkarliqqa tartilishi üchün ulargha da'ir tepsiliy uchurlarni yighishi telep qilin'ghanliqi bildürülgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.