Түркийәдики уйғурлар йәркән “илишқу вәқәси” шеһитлирини унтумиди

Мухбиримиз әркин тарим
2016.07.29
uyghur-sot-yeken-weqesi.jpg Сот мәһкимисиниң 28-июл йәкән вәқәсигә четишлиқ дәп қаралған 6 нәпәр җинайәт гумандарини “террорлуқ қилиш” җинайити билән сотлаватқан көрүнүш. 2014-Йили 13-өктәбир, қәшқәр.
ImagineChina


Буниңдин икки йил аввал йәни 7 - айниң 28 - күни йәкән наһийәсиниң елишқу, хаңди йезилирида қанлиқ тоқунуш партлап хитай һөкүмити вәқәни тик учар, адәмсиз айропиланлар билән қанлиқ бастурған вә көп санда киши һаятидин айрилип қалған иди.

Хитай һөкүмити бу вәқәдә 98 адәмниң өлгәнликини, өлгәнләрниң 59 нәпириниң исянчи, 37 нәпириниң пуқра икәнликини елан қилған иди. Әмма дуня уйғур қурултийиниң қаришичә, вәқәдә аз дегәндә 3000 дәк пуқра өлгән, нурғун адәм из - дерәксиз йоқ болуп кәткән. Елишқуниң бәзи кәнтлиридә адәм қалмиған. Түркийәдики уйғурлар бу шеһитларни унтумиди. Қәйсәридә уларға атап қуран тилавәт қилип, дуа қилди.

28 - Июл йәкән илишқу вә хаңди йезилирида йүз бәргән вәқәни хатириләп түркийәдики тор гезитлиридә мақалиләр елан қилинди. Қәйсәридики 1964 - йили уйғур дияридин кәлгән уйғурлар билән 2014 - 2015 - йиллирида малайшия вә тайланд арқилиқ қәйсәригә кәлгән уйғурлар ортақлишип бир йәргә җәм болуп уйғур мәсчитидә җүмә намизи оқуди.

Намаздин кейин илишқу вә хаңди йезилирида шеһит қилинған кишиләргә атап қурани кәрим оқуп дуа тилавәт қилишти. Биз бу һәқтә тәпсилий мәлумат игиләш үчүн бу паалийәтни уюштурған шәрқий түркистан мәдәнийәт вә һәмкарлиқ җәмийити рәиси сейит түмтүрк әпәнди һәмдә бу һәқтә мақалә елан қилған шәрқий түркистан вәхпиниң сабиқ рәиси һамут көктүрк әпәнди билән сөһбәт елип бардуқ.

Сейит түмтүрк әпәнди бүгүн йәни 29 - июл қәйсәридики уйғур мәсчитидә җүмә намизи оқуғандин кейин, бурун вә йеңи кәлгән уйғурлар бир йәргә җәм болуп, йәкәнниң илишқу вә хаңди йезилирида һаятидин айрилған шеһитларни хатириләш паалийити өткүзгәнликини баян қилди.

Сейит түмтүрк әпәнди өзиниң йәкән хаңди вә илишқу йезилиридин түркийәгә кәлгән уйғурлардин игилигән мәлуматларға асасланғанда, бу вәқәдә өлтүрүлгән кишиләрниң саниниң хитай даирилири дегәндәк 98 әмәс, миңлиған кишиниң өлтүрүлгәнликини, буни битәрәп органларниң ениқлап чиқиши керәкликини тәкитлиди.

Илишқу вә хаңди вәқәси тоғрисида издинип мақалә елан қилған һамут көктүрк әпәнди, бу һәқтә көп издәнгән болсиму, хитайниң қамал қиливелиши билән бу һәқтә һәқиқий әһвални тәпсилий игилийәлмәйватқанлиқини баян қилди.

Һамут көктүрк әпәнди илишқу йезисиға 10 яшларда барғанлиқини, уйғурлар зич олтурақлашқан, ават бир җай икәнликини, һәр әтиязда һәр хил фестиваллар өткүзүлидиған мунбәт бир җай икәнликини әсләп өтти.

Һамут көктүрк әпәнди хаңди йезисиниң уйғур тарихидики орниниң зор икәнликини, уйғур тарихидики муһим шәхсләр йетишкән бир җай икәнликини, 1933 - йилида қәшқәрдә елан қилинған шәрқий түркистан җумһурийитиниң қурулушиға қатнашқан мәһмәтемин исламиниң бу йәрдә туғулуп чоң болғанлиқини баян қилди.

2014 - Йили 28 - июл йәкән вәқәсиниң зади қандақ сәвәбләр билән оттуриға чиққанлиқи, вәқәдә қанчилик бигунаһ кишиниң өлтүрүлгәнлики һазирчә ениқ әмәс. Алдинқи күни әркин асия радийосиниң зияритини қобул қилған йәрлик сақчилар елишқу вә йәкәнниң мәзкур вәқәдин кейинки вәзийити һәққидә тохтилишни рәт қилған болса, бәзи йәрлик аһалиләр кочиларни қораллиқ чарлашниң йәнила мәвҗут икәнликини билдүрүшкән иди.

Уйғур диярида йүз бәргән вәқәләр һәр йили түркийәдики уйғурлар тәрипидин һәр хил йоллар билән хатирилинип кәлмәктә. Йәкәнниң илишқу вә хаңди йезилирида йүз бәргән 28 - июл вәқәсиму булардин биридур.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.