Америкадики бир тор бихәтәрлик ширкити хитай җасуслуқ юмталиниң уйғурларни кәң көләмлик тәқиб қилип кәлгәнликини ашкарилиди

Мухбиримиз әркин
2020.07.02
Yanfon-Tekshurush.JPG Шәһәр пуқралириниң янфонлирини тәкшүриватқан сақчилар. Үрүмчи. 2017-Йили июл.
Social Media

Мәркизи американиң сан-франсеско шәһиридики “лукаут” намлиқ тор бихәтәрлик ширкити 1-июн хитайниң дөләт ичи вә сиртидики уйғурларниң тор, әқлийфон вә башқа електронлуқ алақә васитилиригә җасуслуқ юмтали орунлаштуруп, кәң көләмлик тәқиб қилип келиватқанлиқини илгири сүргән. Доклатта тәкитлишичә, хитайниң бу хил тәқипләш һәрикити 2013-йилдин бери давамлишип кәлмәктә икән. Доклатта, “бу униң кишиләрни әң яхши тонуйдиған әқлийфонни ишлитип, санлиқ мәлумат йиғиш йолидики мәвһум вә кәң көләмлик һәрикитиниң бир парчиси” икәнлики тәкитләнгән.

Доклатта илгири сүрүлүшичә, улар буниңда 8 хил яман ғәрәзлик юмталниң бир-биригә бағлинишлиқ икәнликини тепип чиққан. Хитай һөкүмитигә бағлинишлиқ бу гуруппиларниң “шинҗаңдики көп санлиқ мусулман уйғурлар ишлитидиған андироид телефонлириға қаритилған һуҗумниң бурун ойлиғандинму кәң көләмлик икәнликини көрситип беридикән.” доклатта “хаккерлар қураштурған җасуслуқ юмталлириниң уйғурлар ишлитидиған кунупка тахтилириға йошурунидиғанлиқи вә 3-тәрәп тор бекәтлиридики нормал юмталлардәк қияпәткә киривалидиғанлиқи” ни билдүргән.

Доклатта тәкитлишичә, бәзи юмталлар йирақтин телефон микрофонини ачалайдикән вә телефондики параңни хатириләйдикән яки телефондики рәсим, телефонниң орни вә униңдики язма сөһбәтләрни експорт қилалайдикән. Доклатта йәнә юмталларниң уйғур тилидики хәвәр, уйғурларни нишан қилған гүзәллик мәслиһәти, “қуран-кәрим” гә охшаш диний текистләр вә йеңи қолға елинған диний затларға даир программиларниң юмталлириға киривалидиғанлиқи тәкитләнгән. “лукаут” ширкитиниң истиғбарат вә хәвпсизлик тәтқиқати директори кристоф хебейсенниң көрситичә, бу наһайити зор көләмлик һәрикәт икән.

У 1-июл күни бу һәқтики зияритимизни қобул қилғанда өзлириниң йеңи тәтқиқат доклати һәққидә мәлумат берип мундақ деди: “биз 2012-йили вә 2013-йиллириға берип тақилидиған вә һазирму давамлишиватқан зор көләмлик бир һәрикәтни байқидуқ. Буниңда биз 2015 вә 2016-йиллирида һәрикәт пексилиниң қетим сани наһайити зорайғанлиқини көрдуқ. Буниңға четишлиқ бизгә мәлум болған 8 яман ғәрәзлик юмтал аилиси бар. Буларниң төти бурун мәлум болған болсиму, лекин улар һазирғичә бирәр конкрет һәрикәткә бағланмиған иди. Қалған 4 юмтал аилиси пүтүнләй йеңи байқалди. Булар бурун елан қилинип бақмиған. Биз тәтқиқатимизда бу һәрикәткә қатнашқан 1500 алақә һалқисини байқидуқ. Шуңа бу наһайити кәң көләмдики бир һәрикәт.”

Кристоф хебейсенниң чүшәндүрүшичә, һаккерлар буниңда 3-тәрәп сахтә әп дукканлирини қолланған яки текист вә елхәтләрни йәмчүк қилип ишләткән. Кристоф хебейсен мундақ дәйду: “пүтүн һуҗумларниң қандақлиқи маңа мәлум әмәс. Лекин һеч болмиғанда биз бәзи һадисиләрдә 3-тәрәп сахта әп дукканлирини байқидуқ. Бу мәнтиқиғә чүшиду. Чүнки мениң билишимчә гугул хитайда ечилмайду. Шуңа һәммә адәм башқа улланмини ечиш үчүн 3-тәрәп әп дукиниға еһтияҗлиқ. Биз байқиған йәнә бир вәқә елхәт вә текист йолланмилирини йәмчүк қилип, униң билән нишанға яман ғәрәзлик юмталларни йүкләштур.”

Хитайниң уйғур тор бетлиригә, әқлийфон вә башқа иҗтимаий алақә вастилириға һуҗум қилип келиватқини һәммигә мәлум болсиму, әмма “лукаут” ширкитиниң йеңи тәтқиқати хитайниң бу җәһәттики һәрикитиниң кишиләр бурун ойлиғандинму кәң көләмлик вә таҗавузчилиқ характери техиму күчлүк икәнликини көрситип бәргән. Мәркизи түркийәдики уйғур академийәси хитай хаккерлириниң изчил һуҗумиға учрап келиватқан уйғур зиялийлар тәшкилатидур.

Мәзкур тәшкилатниң иҗраийә рәиси абдулһәмит қарахан 1-июл күни бу һәқтики зияритимизни қобул қилип мундақ деди: “академийә орган торини зиярәт қилған адәм қетим сани тәхминән 2 милйондин ашиду. Академийә орган тори вә тор кутупханисидики һәр хил язмилар тәхминән 4 миң парчиға йетиду. Шуңа академийә тори муһаҗирәттики уйғурларниң тор бетлири ичидә әң көп мәзмунни өз ичигә алған тор. Бу хил шараитта хитай һөкүмитиниң академийә ториға һуҗуми тохтимиди. Хитай хаккерлири даим академийә ториға вирус һуҗуми қилип турди. Академийәниң сахта елхәтлирини ясап, нурғун уйғурларға әвәтти. Бу әһвалда академийә тор бекити пат-пат нормал ечимайдиған, бәзида тақилип қалидиған әһваллар йүз бәрди.”

Абдулһәмит қараханниң тәкитлишичә, нөвәттә муһаҗирәттики уйғурларниң тор вә шәхсий алақә учурлириини қоғдаш техиму җиддий мәсилигә айланған. Абдулһәмит қарахан мундақ деди: “хитай тохтимай муһаҗирәттики уйғурларниң тор бекәтлиригә бузғунчилиқ қиливатиду. Йеқинда янфунларғиму һәр хил әпләрни қачилаш арқилиқ учур оғрилаватиду. Бу әһвалда хитайниң тор вирусидин мудапиәлиниш үчүн барлиқ шәрқий түркистан тәшкилатлири вә актип сиясий паалийәтчилириниң тор бәт, елхәт вә янфон әплирини ишләткәндә көп диққәт қилиши, уйғур компютер мутәхәссислиригә мураҗиәт қилип, өзлириниң компютер вә елхәтлирини тәккшүрүп туруши керәк.”

“лукаут” ширкитиниң доклатида тәкитлинишичә, “алтун бүркүт” дәп аталған юмтал хитай хаккерлириниң әң бурун ишләткән алаһидә җасуслуқ юмтали болуп, у 2011-йилдин бери ишлитилип келинмәктә икән. Доклатта бу юмталниң 2015 вә 2016-йиллирида әвҗигә чиққанлиқи, өзлириниң бу юмталниң 650 хил вариянтини вә телефон аллақисини пайлайдиған нурғун уйғурчә сахта әпләрни байқиғанлиқини билдүргән.

Кристоф хебейсен 1-июл зияритимизни қобул қилғанда, “алтун бүркүт” ниң алаһидә функитсийәгә игә бир хил юмтал икәнликини билдүрди. У мундақ дәйду: “‛алтун бүркүт‚ биз анализ қилған яман ғәрәзлик андироид юмталлириниң бири. Буниң һәрикәт қилип келиватқиниға узун болған болуп, техника җәһәттә башқа яман ғәрәзлик юмталлардин пәрқлиниду. У тор алақиси очуқ яки очуқ болмиған йәрләр үчүн лайиһәңәндәк қилиду. У торда һәрикәт қилсиму, лекин униңда һуҗумчи қарши тәрәпниң телефонни контрол қилип, униң текист вә телефон сөһбитини аңлиялайдиған функитсийәси бар. Буниңда у буни қарши тәрәпниң телефон игисигә туйдурмайду. Қарши тәрәпкә телефон кәлсә униңға дәрһал хәвәр бериду. Буниң билән у қарши тәрәпниң телефон сөһбитини аңлиялайду, әмма қарши тәрәп буни туймайду. Һалбуки, һуҗумчи телефонни қовәткән һаман җасуслуқ юмтали униң изини дәрһал өчүрүп ташлайду. Зиянкәшликкә учриғучи һечқан буни билмәйду. Шуңа бу наһайити алаһидә бир хил юмталдур.”

Доклатта тәкитлишичә, “лукаут” ширкити йәнә 2019-йили 6-айда “сүрийә хәвәрлири” намлиқ бир әпкә йошурунған бир хил хитай җасуслуқ юмталини байқиған. Бу бу юмталниң нишани сүрийәдики бу юмтални қачилиған уйғурларни қилтаққа чүшүрүш икән. Доклатта йәнә “лукаут” ширкитиниң һиндонезийә, кувәйт, түркийә, малайсийә, афғанистан, пакистан қатарлиқ дөләтләрдики уйғурларни нишан қилип йолланған буниңға охшаш җасуслуқ юмталлирини байқиғанлиқини билдүргән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.