Chapchal nahiyesining ili deryasi boyidiki bir toqayliqi xitay köchmenlirining ilkige ötken we buzghunchiliqqa uchrighan

Ili deryasi boyidiki toqayliqlar tebi'iy güzelliki bilen jelpkar bir seyligah bolupla qalmastin, derya wadisidiki térilghu yerlerni kelkün we borandin qoghdash qatarliq, ékologiyelik rolliri bilenmu qimmetlik bir bayliqtur. Anglighuchilirimizning inkas qilishiche, bu toqayliqlar, 2017-yilidiki chong tutqundin kéyin, yenimu ilgiriligen halda buzghunchiliqqa uchrighan. Buninggha asasliq ahalilerdin köp sanda kishilerning lagérda bolushi we bu toqayliqning xitay köchmenlirige sétiwétilishi seweb bolghan.

Yéqinda chapchalliq bir muhajirning radiyomizgha inkas qilishiche, ili deryasi boyidiki toqayliqlarning buzulushidin bi'aram bolghan tursunjan isimlik chapchalliq bir ahale, kent ahaliler komitétigha bérip bu toqayliqlarning qoghdilishini telep qilghan. Bu jeryanda, bu toqayliqlarning bügün'giche qoghdilishida döletning “Qoghdash” siyasetliridin bashqa, yerlik ahalilerning ejdadmu-ejdad qoghdishi, perwish qilishi netijiside saqlinip kelgenlikini bayan qilghan. Bu kishi öz telipini döletning siyasitini tenqid qilmighan we hetta medhiyeligen asasta chirayliqche chüshendürgen bolsimu, gumandin xaliy bolalmighan. Saqchilar uninggha “Heddini bilish” terbiyesi bérip öyige yolgha sélip qoyghan we tekrar bu témida éghiz achsa néme kön köridighanliqini bildürüsh üchün lagérdiki qoshnilirini eslitip qoyghan.

Biz bu uchurning toghra xataliqini aydinglashturush üchün, ene shu tursunjan isimlik ahalini soraq qilghan we uninggha tehdit salghan kent saqchisigha téléfon qilduq. U özining tursunjan'gha salghan tehditini aqlap mundaq deydu:

“Merkezning siyasiti yaxshi, déhqanlargha térilghu yerler üchün qoshumche yardem pul bériliwatidu, yer tewreshke chidamliq öy bériliwatidu”.

Mezkur saqchi xadimi öz qilmishini aqlash dawamida, chapchalda 10 ming mo toqayliqning buzghunchiliqqa uchrawatqanliqi heqqide, yillardin béri ahalilerde shikayet barliqini ashkarilidi.

Téléfonimizni qobul qilghan ahalilerdin biri, bu toqayliqlarning qoghdilishida, ata-bowilirining chong ejri barliqini bir qisim pakitlar bilen otturigha qoydi. Uning déyishiche bu toqayliq, 2017-yilidin kéyin asasen dégüdek mudapi'esiz qalghan. Köz aldidila menpe'etni közligen yerlik da'iriler, bu toqayliqni xitay shirketlirige satqan. Shirketler deslepki yillarda orman tikish we zira'et térish bilen özliri salghan mebleghni téz ündürüshning koyigha ötken, emma uning muhitqa, jümlidin etraptiki ahalilerning déhqanchiliq we charwichiliq ishlirigha élip kélidighan ziyanliri bilen kari bolmighan.

Mezkur kent saqchisi toqayliqlarni xitay köchmenlirige sétishning yéqinqi 4 yilda yuqiri pellige chiqqanliqini we öz tewelikidiki 400 moche toqayliqning téxi yéqindila xitay köchmenlirige sétiwétilgenlikini ashkarilidi.

Toqayliqlarni köchmenlerge sétishning yaman ish emeslikini tekitligen bu xadim, tursunjan'gha tehdit sélishta özining xata qilmighanliqini, chünki özining dölet menpe'eti terepte turghanliqini ilgiri sürdi.

Ilgiriki xewerlirimizdin melum bolushiche, ili deryasi boyidiki toqayliqlar 2000-yillardin bashlap, xitay shirketlirining diqqitini tartqan. Toqayliqlarning tebi'iy güzellikining yaritish éhtimali bolghan iqtisadiy qimmitini perez qilghan xitay shirketliri, rayondiki her siyasiy weziyet özgirishide, bolupmu qattiq zerbe bérish dolqunlirining arqisida tughulghan her bir pursette, bu toqayliqlardin parchilarni sétiwalghan. Netijide 2017-yilidin kéyin, bu toqayliqlar asasen dégüdek xitay köchmenlirining qoligha ötüp ketken.

Mezkur saqchi xadimi, xitay köchmenlirining qoligha ötüp ketken toqayliqlarning bir qismining buzulghanliqi we küp qismining buzulushqa qarap yüzlen'genlikini yoshurmidi

Yuqirida, ili deryasi boyidiki bir toqayliqning xitay köchmenlirining qoligha ötkenliki we buzghunchiliqqa uchrighanliqi heqqide melumat berduq.